353 / 449
Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği
352
EC sayılı Avrupa Birliği Yönerge’sinde kabul edilen düzenlemeler,
4857 sayılı İş Kanunu ile bu kanuna dayanılarak çıkarılan çocuk ve
genç işçilerin korunmasına ilişkin yönetmeliklere de yansıyarak mev-
zuatımızı büyük ölçüde etkilemiştir.
V. Ulusal Düzenlemelerde Çocuk ve Genç İşçiliği
1. Çocuk İşçilerin Korunmasının Anayasal Dayanağı
Diğer hukuk dallarında olduğu gibi iş hukukunda da resmi kay-
nakların başında ve tüm kaynakların üstünde yer alan Anayasa, ulusal
düzeyde çocuk işçilerin korunması konusunda temel kaynağı oluştur-
maktadır. Çocuk işçilerin korunmasının Anayasa’daki temel dayanağı
ise, Anayasa’nın 2. maddesinde yer alan “
sosyal devlet ilkesi
”dir. Bu ilke,
1982 Anayasası’nın “Devletin Temel Amaç ve Görevleri” başlıklı 5. mad-
desinde anlatımını bulmuştur
50
. Bu maddeye göre, “
Devletin temel amaç
ve görevleri…kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet
ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engel-
leri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şart-
ları hazırlamaya çalışmaktır”
. Bu doğrultuda devleti, “herkes için insanlık
onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlama amacı doğrultusunda, milli
gelirin adalete uygun bir biçimde dağılmasını sağlamak, ekonomik ve
sosyal farklılıkları gidererek toplumsal dengeyi kurmak, toplumdaki
güçsüzleri ve yardıma ihtiyacı olanları korumak ve bu yönde gerekli
önlemleri almakla görevli kılan
51
” sosyal devleti ilkesi, çocukların ko-
runmasının başlıca Anayasal dayanağını oluşturmaktadır.
Diğer yandan Anayasa’nın “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödev-
ler” başlıklı 3. bölümünün ilk maddesi
“Ailenin Korunması ve Çocuk Hak-
ları”
başlığını taşımaktadır (m.41). Bu madde uyarınca, “
Devlet, ailenin
huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlama-
sının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilâtı
kurar”
(m.41/2). Yine Anayasa’nın 50. maddesine göre,
“Kimse yaşına,
cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar
ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak
50
Süzek, a.g.e., 51.
51
Süzek, a.g.e., 51-52. Sarper Süzek, İş Güvenliği Hukuku, Savaş Yayınları, 1. Baskı,
Ankara 1985, 16-17.