358 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Hande Bahar AYKAÇ
357
B. Çalıştırma Yaşı:
a. Genel Kural: 15 Yaşın Doldurulması
4857 sayılı İş Kanununun “Çalıştırma Yaşı ve Çocukları Çalıştırma
Yaşı” başlıklı 71. maddesine göre
“Onbeş yaşını doldurmamış çocukların
çalıştırılması yasaktır…”.
O halde İş Kanununa tabi çocuklar bakımın-
dan genel çalıştırma yaşı 15 yaşın doldurulmasıdır. Söz konusu hüküm
ILO’nun 138 Sayılı Asgari Yaş Sözleşmesine (m. 2, m.7), Gözden Geçi-
rilmiş Avrupa Sosyal Şartı’na (m.7/1) ve Avrupa Birliğinin 94/33 sayılı
Gençlerin İşyerinde Korunmasına İlişkin Yönergesine uygundur.
İş Kanununa tabi olmayan çocuklar bakımından ise, Borçlar Ka-
nununda bir düzenleme yer almadığından 1593 sayılı Umumi Hıfzıs-
sıhha Kanununun
63
173. maddesi uygulama alanı bulmaktadır. Söz
konusu hükme göre “
On iki yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve
imalathane gibi her türlü sanat müesseseleriyle maden işlerinde amele ve çırak
olarak istihdamı memnudur”.
Buna göre İş Kanununun 4. maddesinde
yer alan istisnalar arasında yer alıp bu kanuna tabi olmayan işçiler ba-
kımından asgari çalıştırma yaş sınırı 12’dir. Bu yaş sınırı, ILO’nun 138
sayılı Sözleşmesine (m.2) ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’na
(m.7/1) ve Avrupa Birliğinin 94/33 sayılı Gençlerin İşyerinde Korun-
masına İlişkin Yönergesine aykırıdır
64
.
ILO’nun 138 sayılı İstihdama Kabulde Asgari Yaşa İlişkin Sözleş-
mesine göre “
Yetkili makam gerektiğinde, varsa ilgili işveren ve işçi örgüt-
lerine danıştıktan sonra özel ve önemli uygulama sorunlarının çıktığı sınırlı
istihdam ve çalışma kategorilerini bu sözleşmenin uygulama alanı dışında
tutabilir
(m.4/1)”. Ancak bu durum özel ve önemli uygulama sorun-
larının olduğu sınırlı bir çalışma alanı için söz konusu olabilir. Böyle
bir durumda dahi Sözleşmeyi onaylayan devlet zaman içinde Sözleş-
menin uygulama alanını genişletecek tedbirleri almak durumundadır
ilişkisi kabul edilse bile Borçlar Kanununa tabi çıraklar İş Kanunu hükümlerin-
den yararlandırılmadıkça böyle bir düzenlemenin katkısı az olacağı gibi çıraklık
ilişkisini zaten meslek öğretmekten çok üretim amacıyla kullanma zihniyetinde-
ki işverenlere daha kolay ve yasal dayanağı da olan bir sömürme imkanı sağlar.
Bunun yerine Borçlar Kanununa tabi çırakların da öğrenci niteliği vurgulanmalı
ve bu çıraklar da 3308 sayılı Yasa kapsamına alınmalıdır (Engin, a.g.e., 24-25).
63
RG. 6.5.1930, 1489.
64
Bu durumun İş Kanunu kapsamında olan ve olmayan çocuk ve genç işçiler
bakımından ayrımcılığa yol açtığı görüşü için bkz. Bakırcı, Ayrımcılık, 105.