357 / 449
Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği
356
nin konusu bir meslek ve sanatın öğretilmesidir
59
. Çıraklar işçi niteliği
taşımazlar bu sebeple İş Kanununa değil, 3308 sayılı Mesleki Eğitim
Kanununa
60
tabidirler. Çırak olabilmek için a) 14 yaşını doldurmuş, 19
yaşından gün almamış olmak, b) En az ilköğretim okulu mezunu ol-
mak, c) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri
yapmaya uygun olmak koşullarının bulunması gerekmektedir (Mes-
leki Eğitim Kanunu m.10). Görüldüğü gibi çırak niteliği taşıyanlar için
de bir asgari çalışma yaşı (14 yaşın doldurulması) belirlenmiştir. Buna
karşılık çıraklar “işçi” niteliği taşımadığından iş mevzuatından yarar-
lanma hakları olmadığı gibi bu kişilere asgari ücret ödeme yükümlü-
lüğü de bulunmamaktadır. Çırağa sadece asgari ücretin % 30’undan
aşağı ücret ödenemeyeceği hükme bağlanmıştır (Mesleki Eğitim Ka-
nunu m.25/1).
Bu sebeple “çıraklıktan” söz edebilmek için çocuğun çalışmasının
“meslek ve sanatın öğrenilmesi” amacına dayanması önem taşımakta-
dır. Buna karşılık çıraklar ve çocuk işçiler arasında “kağıt üstünde” ya-
pılan bu açık ayrımın, uygulamada aynı netlikte ortaya çıktığını iddia
etmek güçtür. Nitekim ülkemizde çıraklar meslek ve sanatın öğretimi
amacından çok, işyerinde üretim amacıyla kullanılmakta, diğer bir
ifadeyle çırak adı altında işçi çalıştırılmaktadır
61
. Bu tür uygulamalar
karşısında Yargıtay isabetli olarak, sözleşmede yer alan ifadelerden zi-
yade ilişkinin gerçek hukuki niteliğinin araştırılmasını istemektedir
62
.
59
Süzek, a.g.e., 125. Nuri Çelik, İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 26. Bası, Beta Basım
Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul Temmuz 2013, 37. Hamdi Mollamahmutoğlu/
Muhittin Astarlı, İş Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2012, 160. M. Fatih Uşan,
Çıraklık Sözleşmesi, Konya 1994, 7 vd. Engin, a.g.e., 23. Tankut Centel, Çocuklar
ile Gençlerin İş Güvenliği, İstanbul 1982, 42 vd. Gökalp, a.g.e., 127. Öz Seçer,
“Çocuk ve Genç İşçilerle İş Sözleşmesinin Kurulması ve Bu Sözleşmeden Doğan
Ücret Üzerinde Çocuk ve Genç İşçilerin Tasarruf Hakkı”,
Legal İş Hukuku ve Sosyal
Güvenlik Hukuku Dergisi
, 28/2010, 1429-1431.
60
R.G., 19.06.1986, 19139.
61
Süzek, a.g.e., 125. Engin, a.g.e., 25. Uşan, a.g.e., 8. Akyüz, a.g.e., 501. Centel,
Çocuklar ile Gençler, 49. Gökalp, a.g.e., 127. Seçer, a.g.e., 1430.
62
Y9HD, 28.06.2006, 39175/19031,
Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi
,
13/2007, 354-355. Y9HD, 14.9.1977, 9778/13293, Karara ilişkin incelemesi için bkz.
Murat Demircioğlu, Karar İncelemesi,
İHU İş K. 5
, (No.2), 1 vd. Bu soruna ilişkin
çözüm önerisi hususunda doktrinde iki yaklaşım bulunmaktadır. Birinci görüş
çıraklığın hizmet ilişkisinin –birçok yabancı ülke hukukunda olduğu gibi- özel
bir türü olarak kabul edilip çırakların iş hukuku mevzuatından yararlanmasının
sağlanmasını savunmaktadır (Centel, Çocuklar ile Gençler, 50. Demircioğlu,
a.g.e., 3. Uşan, a.g.e., 10). Diğer görüşe göre ise, çıraklık sözleşmesi özel bir tür iş