TBB Dergisi 116.Sayı

Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği

354

Anayasa’nın çocuk işçiliğine ilişkin mevzuatı ilgilendiren diğer

bir düzenlemesi, uluslararası sözleşmelerin iç hukuktaki yerini belir-

leyen hükmüdür. Nitekim çocuk işçiliğine ilişkin çok sayıda ulusla-

rarası belge ve sözleşme Türkiye tarafından onaylanmış durumdadır.

Anayasa’nın “Milletlerarası Antlaşmaları Uygun Bulma” başlıklı 90.

maddesinin son fıkrası uyarınca, “

Usulüne göre yürürlüğe konulmuş mil-

letlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya ay-

kırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. (Ek cümle: 7/5/2004-

5170/7 md.)

Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere

ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler

içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hü-

kümleri esas alınır”.

Görüldüğü gibi bu hüküm uyarınca temel hak ve

özgürlüklere ilişkin uluslararası andlaşmalar yasaların üstünde kabul

edilmektedir

. Bu doğrultuda örneğin “en az çalışma yaşı”, örgütlen-

me (sendikalaşma) özgürlüğü, zorla çalıştırma yasağı kişi temel hak

ve özgürlükleri ile ilgili olduğundan, buna ilişkin uluslararası sözleş-

melerle bir iş yasası kuralının çelişmesi durumunda uluslararası söz-

leşme hükmünün uygulanması gerekir. Nitekim Uluslararası Çalışma

Örgütü tarafından “temel insan haklarına ilişkin” olduğu kabul edilen

sözleşmeler arasında 138 sayılı İstihdama Kabulde Asgari Yaşa İlişkin

Sözleşme ve 182 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklan-

ması Hakkında Sözleşme de bulunmaktadır

2. Ulusal Mevzuatta Çocuk ve Genç İşçiliği

İş Kanununa tabi çocuk ve genç işçilerin çalışma yaşı ve çalışma

koşulları esas olarak 4857 sayılı İş Kanunu, 2004 tarihli “Çocuk ve

Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”’te

düzenlenmiştir.

Buna karşılık söz konusu düzenlemeler İş Kanunu

m.4’te “istisnalar” başlıklı hükümde yer alan deniz ve hava taşıma iş-

lerinde, 50’den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinde, ev hizmet-

lerinde, üç kişinin çalıştığı esnaf ve sanatkar işyerlerinde çalışan çocuk

Süzek, a.g.e., 84. Çil’e göre, Avrupa Sosyal Şartı kişilere değil doğrudan

devlete yükümlülük getirdiğinden bu düzenlemelerinin işverenlere doğrudan

uygulanması mümkün olmaz ancak işverenin kamu kurumu (devlet) olması

ihtimalinde Şart hükümlerinin doğrudan uygulanması gündeme gelebilir (Çil,

a.g.e., 61).

Süzek, a.g.e., 84. ILO sözleşmelerinin doğrudan uygulanabilirliği sorununa ilişkin

bkz. Süzek, a.g.e., 85 vd.