169 / 421
Ulusal ve Uluslararası Yasal Düzenlemeler ile Basın Etik İlkeleri Işığında “Yalan Haber Neşri”
168
de habercilerine savaşı nasıl kazandığını abartarak anlatmış, tapınak
duvarlarına ve bazı dinsel tapınak duvarlarına da bu şekilde yazılar
yazdırmıştır. Bu durum, 1822’de Osmanlı topraklarında yapılan kazı-
larda bulunan Hititlere ait belgelerin okunmasıyla iki yazı arasındaki
fark sebebiyle, hangisinin doğru olduğuna dair çalışmalar başlatılmış
ve gerçek Hitit yazıtlarında anlatılanlar olduğu anlaşılarak ortaya çık-
mıştır.
8
Bu örnekten yola çıktığımız zaman, yalan haberin sebeplerin-
den birinin, iktidardaki güçlerin, zayıf görünmelerine sebep olacak
haberlere müdahale etmek olduğunu söyleyebiliriz. Başka biri deyişle,
bunu biraz daha genişletirsek, iktidar tarafından basının yanlış bilgi-
lendirmesi veya basın üstünde baskı yapılarak, kendi menfaatine uy-
gun nitelikte haberlerin yapılmasının sağlanmaya çalışılması, kısacası,
siyasi baskılar diyebiliriz.
Aynı şekilde, basının ekonomik bağımsızlığının olmaması da,
gerek siyasi gerekse diğer otoriteler tarafından kendi menfaatlerine
paralel şekilde yalan haber yaptırabilirler. Ekonomik bağımsızlığın
olmaması, editoryal bağımsızlığın olamaması sonucunu da beraberin-
de getirmekte olup haberi hazırlayan muhabirin ve/veya editörün de
yalan haber yapılmasına direnmesi söz konusu olamamaktadır.
Basın çalışanlarının eğitim kalitesinin düşüklüğü ve basın etik il-
kelerini içselleştirmemiş olması, haberi birkaç kaynaktan dünya med-
yasına yayılması da sebepler arasında sayılabilir.
Yalan haberlerin toplum üzerindeki etkisinin ve gazete satışlarına
etkisinin araştırılmamış olması da, bu konunun öneminin anlaşılama-
ması adına bir sebep olabilir.
Sulhi Dönmezer tarafından ifade edilen bir sebep de, haberi oku-
nur kılmak adına yapılan eklemelerdir.
9
Dönmezer ve Köksal, gazetecinin gerçekten ayrılmasının neden-
lerini; rekabet, insanların heyecandan hoşlanması, çeviri hataları, ha-
berlerin özetlenerek verilme zorunluluğu olarak sıralamıştır.
10
8
Feyyaz Bodur, “Haber Yazısı ve Haber Fotoğrafı Örnekleriyle Yapılan “Yazılı
Basında Etik” Sorgulaması”,
Küresel İletişim Dergisi,
Güz 2006, Sayı:2, s.4’den Yeni
Şafak, Online, 12.03.2003
9
Sulhi Dönmezer, Yalan Haber ve Havadis Neşri Suçu, Arkadaş Basımevi, İstanbul,
1941, s. 6
10
Sulhi Dönmezer, Köksal Bayraktar, Basın Hukuku, Beta Yayınları, Güncellenmiş