21 / 421
AİHM Kararları Işığında YUKK’nda İdarî Gözetimin Uygulandığı Mekânlar Hakkında ...
20
Seçmeli Protokol’de
25
düzenlendiği üzere, “ilgilinin kendi rızasıyla ay-
rılmasına herhangi bir adlî, idarî ya da başka bir yetkilinin talimatıyla
izin verilmediği kamusal ya da özel bir yerde tutulması”, “alıkonul-
ma” olarak tanımlanmıştır (m.4/II).
BMMYK Sığınmacıların Gözaltına Alınmasına İlişkin İlkeler
(1999)
26
’de idarî gözetim, “Başta hapishane, kapalı kamp, gözetim te-
sisi ya da havaalanı transit bölgesi olmak üzere hareket serbestisinin
önemli ölçüde sınırlandırıldığı ve bu sınırlı alanı terk etmenin tek
yolunun ülkeyi terk etmek olduğu dar bir şekilde sınırlandırılmış ya
da kısıtlanmış bir alana kapatılma” olarak tanımlanmıştır. İlkelere
göre idarî gözetim, ayrıksı durumlarda verilmeli (istisnai olmalı) ve
açık bir şekilde kanunla düzenlenmelidir. Gözetim ancak, 1.Kimlik
tespiti yapmak amacıyla,
2.Öngörüşme yapmak üzere, 3.Seyahat ve
kimlik belgelerinin imha edilmesi ya da sahte belgelerin kullanılma-
sı, 4.Ulusal güvenlik ve kamu düzeni bakımından risk oluşturması
halinde olanaklıdır. Ancak idarî gözetim uygulamasına gidilmeden
önce BMMYK İdarî Gözetime Alternatifler
27
(2006) ilkelerine uygun
davranılmalıdır. Bu alternatifler; “sığınmacının belli sıklıkta rapor
vermesi”, “belli bir adreste veya bölgede ikamet etmesi”, “bir garan-
tör ya da kefil gösterme”, “gözetim altında tutulan sığınmacının kefa-
letle salıverilmesi”, “açık bir barınma merkezinde konaklama” olarak
sıralanmıştır.
TBMM ve Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmamıştır. Sözleşme için bkz. R.G.,
18 Haziran 2003, 25142. Sözleşme’nin Türkçe çevirisi için bkz.AAİHE: Seçmeli
Protokol, BM İşkenceyi ve Diğer Zalimane İnsanlık Dışı ya da Aşağılayıcı Mua-
mele ya da Cezaya Karşı Sözleşme İşkenceyi Önleme Kılavuzu, Çev. Elif Şimşek,
Türkiye İnsan Hakları Vakfı Yayınları, Ankara 2007, s.197-213, (Şimşek).
25
Protokol, BM Genel Kurulu’nun 10 Aralık 2002 tarih ve A/RES/57/199 sayılı ka-
rarı ile çıkarılmış; 22 Haziran 2006’da yürürlüğe girmiştir. Türkiye, 22 Haziran
2006’da yürürlüğe giren bu Protokol’ü, 16 Eylül 2005’te imzalamış; ancak bu ça-
lışmanın hazırlandığı sırada henüz onaylamamıştır. Protokol’ün resmi olmayan
Türkçe çevirisi için bkz. Semih Gemalmaz, İnsan Hakları Belgeleri, Cilt 4, Boğaziçi
Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2004, s.167; Şimşek, s.181-197. Protokol hakkında
bkz. Şimşek, s.17-36. Seçmeli Protokol, Paris İlkeleri uyarınca hazırlanmıştır. İlke-
ler için bkz.
<www.ihop.org.tr/dosya/uihk/paris_ilkeleri.pdf>, (2 Şubat 2012).
Bu ilkeler, ulusal insan hakları kurumları için bir tavsiyeler bütünü olarak kabul
edilirken; bu kurumların özelleşmiş biçimi olan ziyarete dayalı bir önleme meka-
nizması getirmektedir: Kerem Altıparmak, / Hülya Üçpınar, İşkenceyi Önlemede
Ortak Akıl Seçmeli Protokol ve Ziyaret Pratiklerinin Değerlendirilmesi, Türkiye
İnsan Hakları Vakfı Yayınları, Ankara 2008, s.5.
26
İlkeler için bkz.
<http://www.unhcr.org.au/pdfs/detentionguidelines.pdf>,
(5.2.2015).
27
Alternative Detention Of AsylumSeekers And Refugees,
<http://www.refworld.org/docid/4472e8b84.html> , (10 Kasım 2014).