119

TBB Dergisi 2015 (119)

Oğuz POLAT / A. Taner GÜVEN

103

Uygulamada gerçekleşen bu durumun nedeni Türkiye’de tüm kıta

Avrupa’sında da olduğu gibi mahkemede baskın unsurun yargı heye-

ti olması ve taraflara daha pasif roller biçilmesidir. Anglo-Amerikan

hukuk düzeninde ise daha mücadeleci ve taraf egemenliğinin oldu-

ğu yargı ortamı mevcuttur

. Türkiye’de taraf bilirkişiliğinin mahkeme

nezdindeki rolü iki şekilde olabilir. Birincisi mahkeme henüz bir bilir-

kişi tayin etmeden verilecek özel uzman mütalaası alanında saygın ve

yetkin kişiler tarafından düzenlenir ise resmi bilirkişilere yol gösterici

olabilmektedir.

İkincisi ise mahkeme tarafından tayin edilen bilirkişilerin sonuca

ulaşmak için kullandıkları teknik ve metodolojinin hatalı veya eksik

olduğunun ispatı yani var olan resmi bilirkişi raporuna itirazdır. Her

iki durumda mahkemenin gidişatı üzerine belirleyici rol oynayabil-

mektedirler. Başta bahsedildiği gibi taraf bilirkişilerinin uzman tanık

olarak mahkeme heyetine dinletilmesi mevzuat itibari ile mümkün

olmakla birlikte; henüz Anglosakson hukukundaki kadar sık başvu-

rulan bir metot değildir. Bu konuda tarafları temsil eden avukatların

henüz yeterince bilgili olmadıkları düşünülmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri

ABD’de farklı eyaletlerde kendine özgü uygulamalar olabilmekle

birlikte, genel çerçeve tüm ülkede geçerli olan Federal Delil Kanunu

(F.R.E : Federal Rules of Evidence) ve Federal Medeni Usul Kanunu

(F.R.C.P : Federal Rules of Civil Procedure) tarafından çizilmektedir.

Söz konusu kanunlara göre mahkeme iki tür bilirkişiye başvurabil-

mektedir. Bu bilirkişiler Türkiye’de de olduğu gibi mahkeme tarafından

tayin edilir ve sadece mahkemeye karşı sorumludurlar. Türkiye’den

farklı olarak ise sözlü ifade de verirler ve taraflar tarafından sözlü ola-

rak sorgulanabilirler (çapraz sorgu). İlki mahkeme bilirkişisi (Court-

appointed expert) olarak adlandırılırken ikinci tür ise Türkçe’de yar-

dımcı hakim olarak adlandırabileceğimiz “special master” dır.

Barış Toraman, “Anglo-Amerikan hukukunda mahkeme tarafından tayin edilen

bilirkişiler”,

Anadolu Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi Hukuk Özel Sayısı

2013, s. 115-130.

Hoge MA, Tebes JK, Davidson L, Griffith EE, “The Roles of Behavioral Hath