119

İngiliz, Amerikan ve Türk Hukukunda Bilirkişilik Uygulamalarının Karşılaştırılması

104

ABD’de mahkeme bilirkişisi:

Federal delil kanununa göre mahkeme taraflardan gelen talep

üzerine veya herhangi bir sebeple ihtiyaç olduğunu düşünürse zorla-

yıcı (re’sen) kararla bilirkişi tayin edebilmektedir. Uygulamada tarafla-

rın bilirkişi talep etmesi çok ender rastlanabilen bir durumdur. Ame-

rikan yargıcı tarafından bu yetki taraf bilirkişilerinin (expert witness)

güvenilir veya kalifiye olmadığı düşünüldüğünde kullanılmaktadır.

Tarafların bilirkişi ataması konusunda söz hakkı bulunmamaktadır.

Bu şekildeki uygulamalara mahkeme bilirkişisinin jüriyi etkileyebi-

leceği düşüncesi ile daha çok jürinin bulunmadığı durumlarda baş-

vurulmaktadır. Yapılan araştırmalarda mahkeme tarafından bilirkişi

tayin edilmesinin tarafların anlaşmasının istendiği durumlarda daha

sık kullanıldığı saptanmıştır.

Mahkemenin “resmi bilirkişiyi” taraf bilirkişilerinden sonra tayin

etmesi resmi bilirkişinin her iki tarafında raporlarını incelemesi böy-

lece tarafların tutarsızlık ve zayıf yanlarını mahkemeye sunabilmesi

için zemin yaratmaktadır. Resmi bilirkişi de aynı taraf bilirkişileri gibi

çapraz sorgu sistemine tabiidir. Yani yargıç ve taraflar tarafından sor-

gulanabilmektedir.

ABD’de Yargıç yardımcısı;

Türk hukukunun aksine Amerikan hukukunda yargıcın yardımcı

yargıç atama yetkisi bulunmaktadır. Türk hukukunda bilirkişi yargıç

yardımcısı sayılmakla birlikte, yargıcın otoritesini asla paylaşamaz.

Amerikan yargıcı da bu yetkisini sadece çok fazla tarafın olduğu ve

karmaşık finansal hesaplamaların gerektiği davalarda kullanabilir. İş

yükünün fazlalığını bahane ederek kendisine yardımcı (special mas-

ter) ataması yasaklanmıştır.

Professional in Class Action Ligitation”, J Am Acad Psychiatry Law 2002, 30(1);

s.49-58

Cecil JS, Willging TE, “Court-appointed Experts, “Defining the Role of Experts

Appointed Under Federal Rule of Evidence 706” Federal Juidical Center 1993

Davenport JL, Stinson V, Cutler BL, Krawitz DA, “How Effective are the Cross-

Examination and Expert Testimony Safeguards? Jurors Percptions of the Suggesti-

veness and Fairness of Biased Line up Procedures” J.Appl Psychology 2002, 87(6):

s. 1042-1054.