119

Transfer Fiyatlandırmasının Hukuki Niteliği

156

saklama, gerçeğe aykırı beyanname verme, yalan beyanda bulunma

gibi davranışlardan başlayıp hukuki işlem şekillerinden yararlanmak

suretiyle yapılan kaçınmalara kadar birçok değişik yollar kullanılır.

Vergi hukukunda kanundan kaçınma durumlarına örnek teşkil eden

bu gibi durumlar en kurnazla en kuvvetlinin oyununa benzer.

Kanundan kaçınmanın önemli niteliklerini şu şekilde sıralamak

mümkündür:

• Kanun hükümlerinin dolambaçlı bir ihlali olduğundan hukuka

aykırı işlemler kategorisindedir.

• Gizli veya sahte bir işlem olmayıp hukuken hüküm ifade etmesi

istenen gerçek bir işlemdir.

• Ne bizzat işlemin kendisi, ne de yapılmasını mümkün kılan niyet

gizlidir. Genellikle gizlenen yön, işlemin niyeti değil; belki saiki-

dir ve bu saik emredici hükümden kurtulma amacına yönelik ol-

makla gayrimeşrudur (yolsuzdur).

• Tüm hukuki işlemler hakkında gerçekleştirilebilir.

• İspatında tam bir delil serbestisi vardır.

• Mutlaka bir yaptırımla karşılanmalıdır. Bu yaptırım kaçınmayla

ulaşılmak istenen amaca bu işlemi yapan kişi veya kişileri eriştir-

memekten ibaret olmalıdır. Zira hukuki bir yaptırım hiçbir zaman

bir medeni ceza demek değildir.

Kanundan kaçınmada taraflar hukuk düzeninin yasakladığı hu-

kuki veya ekonomik bir sonucu elde etmek için, yapılması hukuken

caiz başka bir işlem yaparlar. Örneğin; meslekten yasaklanmış avu-

kat (A)’nın, (B)’nin (C)’deki alacağını, 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun

185 ilâ 193. maddelerinde düzenlenen alacağın devri ile devralıp onu

mahkeme ve icra dairelerinde kendi adına tahsil etmek istemesi du-

rumunda kanundan kaçınma vardır. Zira (A) ile (B) bu takip ve tahsil

işini vekâlet sözleşmesine göre gerçekleştirmeyi düşünmelerine kar-

şılık (A) meslekten yasaklı olduğu için alacağın takip ve tahsili temlik

sözleşmesine dayandırılmıştır. Burada (A), hukuk düzeninin emredici

Topçuoğlu, a.g.e., s. 48.

Ripert’ten akt. Topçuoğlu, a.g.e., s. 176.

Topçuoğlu, a.g.e., s. 248.