119

Transfer Fiyatlandırmasının Hukuki Niteliği

160

dan kaçınma karşısında bulunulur.

Aynı şekilde işçinin kıdem taz-

minatı almak için kocasından boşanıp kısa süre sonra tekrar onunla

evlenerek iş sözleşmesini feshetmesi durumunda kanundan kaçınma

vardır.

Kanundan kaçınma sonucunu doğuran işlemlerden bazen baş-

kalarının menfaati de zarar görebilir. Ancak bu durum ikincil bir so-

nuçtur. Asıl ihlâl bizzat kanun koyucunun iradesine karşıdır. Kanun-

dan kaçınma, bir anlamda, “

kanun gümrüğünden menfaat paketlerinin

kaçırılması

”dır.

Transfer fiyatlandırmasında da kanundan kaçınmaya

dayanan özel hukuk işlemlerinin temel sebebi, devletin vergi gelirle-

rinin eksilmesine uygun menfaat elde eden ilişkili kişilerin, devletin

vergi gelirlerinin azalmasına sebebiyet vermeleri şeklindeki zararlan-

dırıcı davranışlarıdır.

Uygulamada çoğu kez kanundan kaçınma ile muvazaa kavramları

karıştırılır. Dolayısıyla transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç

dağıtımının hukuki nitelemesi de yanlış yapılır. Kanundan kaçınma

ile muvazaa, amaç ve nitelikleri bakımından birbirinden ayrı mües-

seselerdir. Muvazaanın esası özel bir kasta tâbi olarak doğru olmayan

bir işlem üzerinde birden çok kimsenin ittifak etmesidir.

Muvazaalı

işlemde taraflar zahiri (görünürdeki) işlemin sonuçlarını istemezler.

Oysa kanundan kaçınmada, taraflar gerçek niyetlerini gizleyerek kur-

dukları sözleşmenin sonuçlarını isterler.

Vergi kanunları belirli işlemler için objektif bir kaçınma ölçütü ka-

bul etmiştir. Böylece bu işlemleri yapanların işlemdeki sübjektif niyet-

lerini, kaçınma kastıyla hareket edip etmediklerini araştırmaya gerek

kalmaz. Zira burada kanuni bir karine

vardır. Vergi kanunlarının

bu niteliği daha çok mükellefin kaçınma niyetini ispat etmek zorun-

Yar. 11. HD, 09/10/2006, E. 2005/9406, K. 2006/9955.

Yar. HGK, 14/02/1990, 1990/9-52-84.

Topçuoğlu, a.g.e., s. 278.

Andreas Bertalan Schwarz, Borçlar Hukuku Dersleri, 1947, s. 293.

Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, C. 1, İstanbul, 1998, s. 347;

Selahattin Sulhi Tekinay, Sermet Akman, Haluk Burcuoğlu, Atilla Altop, Borçlar

Hukuku, Genel Hükümler, 7. Bası, İstanbul, s. 422.

Kanuni karine, belli bir olaydan belli olmayan bir olay için kanun tarafından çıka-

rılan sonuçtur, Nihal Saban, Vergi Usul Kanunu’nda Yer Alan Karinelerde Aksini

İspat, Danıştay Dergisi, Y. 22, S. 82-83, s. 6. Kanuni karineler, kesin kanuni karine

ve adi kanuni karine olmak üzere ikiye ayrılarak incelenir.