119

TBB Dergisi 2015 (119)

Serkan AĞAR

165

me ve vakıf kurma gibi tek taraflı işlemler ile hata, hile ve gabin gibi

irade sakatlığı oluşturan durumlardan farklı bir niteliğe sahiptir.

6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 18/1 maddesi tarafların sözleş-

menin gerçek niteliğini gizleme niyetinden söz eder. Gizleme niyeti,

ancak üçüncü kişilerin aldatılması yoluyla gerçekleşebileceğinden “al-

datma kastı” muvazaanın içeriğine dâhil zorunlu bir şarttır. Aldatma

kastındaki amaç, tarafların dışarıya karşı aldatıcı durum yaratmak hu-

susundaki niyetidir.

Nispi muvazaada geçerli olan “

gizli işlem

”, tarafların görünüşteki

işlemin örtüsü altında gerçekten arzu ettikleri ve gerçek iradelerine

uygun olarak yaptıkları işlemdir. Örneğin; (A), saklı paylı mirasçıla-

rın tenkis davası açmalarını önlemek amacıyla mallarını (B)’ye bağış-

ladığı halde satmış gibi gözükmek için (B) ile satım sözleşmesi yap-

mış olabilir. Bu takdirde (A) ile (B) arasında biri bağışlama, diğeri de

satım sözleşmesi olmak üzere iki sözleşme akdedilmiştir. Bunlardan

bağışlama sözleşmesi gizli sözleşmeyi, satım sözleşmesi ise muvazaalı

(görünürdeki) sözleşmeyi oluşturur. Muvazaa anlaşması hiçbir şekle

tâbi değilken,

gizli işlemin kanunun öngördüğü şekilde yapılması

zorunludur.

Gizli işlemin geçerli olabilmesi için, kanunen öngörülen şekle uy-

gun olarak yapılmış olması gerekir.

Türk hukukunda alacağın devri

(TBK m. 184/1), hayvan alım satımında ayıba karşı tekeffül (TBK m.

220), bağışlama sözü verme (TBK m. 288/1), taşınmazla ilgili simsarlık

sözleşmesi (TBK m. 520/3), ömür boyu gelir sözleşmesi (TBK m. 608)

yazılı şekilde; evlenme (TMK m. 142) ve sözlü vasiyetnamenin (TMK

m. 539) sözlü şekilde; sağlararası vakıf kurma işlemi (TMK m. 102), ev-

mayıp, BK’nın 12’nci maddesi uyarınca görünürdeki sözleşmeyi ortadan kaldıran

veya değiştiren bir sözleşme niteliğinde olur, Eren, a.g.e., C. 1, s. 316; Turhan Ese-

ner, Türk Hususi Hukukunda Muvazaalı Muameleler, İstanbul, 1956, s. 22.

Muvazaa anlaşması TBK’nın 12/1 maddesi uyarınca herhangi bir şekil şartına tâbi

değildir. Muvazaa anlaşması yazılı veya sözlü herhangi bir şekilde yapılabilir. Res-

mi şekle tâbi bir sözleşmede muvazaa anlaşmasının da resmi şekilde yapılması şart

değildir.

Yar. HGK, 06/11/1991, E. 1991/14-369, K. 1991/562.

Şekle bağlı sözleşmeler hakkında ileri sürülen muvazaa iddiasının ispatı bakımın-

dan muvazaa anlaşmasının yazılı olması şartı aranır. Ancak burada aranan şekil

şartı, geçerlilik şartı olmayıp ispat şartıdır, Ali İhsan Özuğur, Açıklamalı İçtihatlı

Tenkis, Muvazaa, Mirasta İade Davaları, Ankara, 1999, s. 837.

Yar. HGK, 22/12/1982, E. 1979/13-1905, K. 1982/966.