119

Transfer Fiyatlandırmasının Hukuki Niteliği

164

Muvazaa, genellikle, ortada görünen bir durumun gerçeğe uyma-

ması anlamına gelir. Dilin “ikrar ettiğini” kalbin “tasdik etmediği” ve

zahirin gerçeği örtmek ve saklamak üzere bir perde olarak kullanıl-

dığı durumlarda muvazaanın varlığından söz edilir. Muvazaada ta-

raflar bilinçli olarak ve isteyerek iradelerine asla uygun düşmeyen bir

açıklamada bulunarak gerçekte hiç arzulamadıkları bir işlemi yapmış

gibi görünür. Oysa tarafların gerçekten böyle bir işlem yapmaya hiç

niyeti yoktur. Yapılması asla arzu edilmeyen bir hukuki işlemi tarafla-

rın yaptığı, açıklamanın gerçek iradeye ters düştüğü ve böylece “zar-

fın mazrufa” uymadığı durumlarda muvazaayı öngören bir davranış

karşısında bulunulur. Danışıklı dövüş gibi danışıklı bir işlem olan mu-

vazaa hayatta yer alan, uyuşmazlıklara konu olan ve hukukta tanınan

bir müessesedir. Kişiler çeşitli saik ve sebeplerle muvazaalı işlemler

yapmak gereğini duyar. Bu sebepler sayısız ve çeşitlidir. Çoğu kez bazı

kimselerin muvazaayı can kurtaran simidi gibi kullanmakta sakınca

görmedikleri kuşkusuzdur.

Özel hukukta muvazaa, mutlak ve nispi muvazaa olmak üzere iki-

ye ayrılır. Mutlak muvazaa, üç unsurdan oluşur. Bunlar; görünürdeki

işlem, muvazaa anlaşması ve aldatma kastıdır. Nispi muvazaada bu üç

şarta ek olarak gizli işlem unsuru da vardır.

“

Görünürdeki (muvazaalı) işlem

”, tarafların kişileri aldatmak için

yapmış oldukları işlemdir. Taraflar burada hukuki işlemi sırf görünüş-

te yapar, bu sebeple kendileri hakkında hiçbir hüküm ve sonuç do-

ğurmayacağı konusunda anlaşmış bulunmalıdır. Görünüşteki işlem

hukuki niteliği itibariyle muvazaalı işlemin kendisidir.

“

Muvazaa anlaşması

”, tarafların muvazaalı işlemi sırf üçüncü kişi-

leri aldatmak için yaptıklarına ve kendi aralarında hüküm ifade etme-

yeceğine dair anlaşmalarıdır. Muvazaa anlaşması görünüşteki muva-

zaalı işlemden ayrı bir sözleşme olup onunla birlikte veya daha önce

yapılabilir.

Muvazaa bir sözleşmeye dayanması sebebiyle vasiyetna-

Yar. 1. HD, 02/11/1978, 1978/10321-11567.

Görünürdeki işlem bir sözleşme olabileceği gibi varması gerekli tek taraflı bir irade

beyanıyla da kurulabilir. Görünürdeki işlemin kanunen öngörülen şekilde yapıl-

ması gerekir. Örneğin; görünürdeki işlemin konusu taşınmaz mülkiyetinin dev-

riyse 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 706 ve 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun

237/1 maddesi uyarınca bu işlem resmi şekle tâbidir.

Görünürdeki işlemden daha sonra yapılacak bir sözleşme muvazaa anlaşması ol-