119

Transfer Fiyatlandırmasının Hukuki Niteliği

166

lenme sözleşmesi (TMK m. 205), evlilik dışı çocuğun tanınması (TMK

m. 295), taşınmaz mülkiyetinin devrine ilişkin sözleşme (TMK m. 706),

mülkiyeti saklı tutma akdi (TMK m. 764), resmi vasiyetname (TMK

m. 532) ile ölünceye kadar bakma sözleşmesinin (TBK m. 612/1) resmî

şekilde yapılması geçerlilik şartıdır. Örneğin; tapulu taşınmaz aslında

bağışlandığı halde işlem tapuda satış olarak gösterilmişse görünürdeki

işlem tarafların gerçek iradelerine uymadığından geçersiz olduğu gibi,

gizlenen bağış işlemi de resmi şekilde yapılmadığından geçersizdir.

Muvazaa, “

mutlak muvazaa

” ve “

nispi muvazaa

” muvazaa olmak

üzere ikiye ayrılır.

Tarafların, gerçekte herhangi bir işlem yapmayı

düşünmedikleri halde, sırf üçüncü kişilere karşı onları aldatmak ama-

cıyla bir işlem yapmış gibi gözükmek için görünüşte bir işlem yap-

maları “

mutlak muvazaa

” olarak nitelenir. Mutlak muvazaada görü-

nürdeki işlem, muvazaa anlaşması ve aldatma kastı mevcut olup gizli

işlem yoktur. Mutlak muvazaada taraflar, gerçekte herhangi bir işlem

yapmayı düşünmedikleri halde, sırf üçüncü kişilere (vergi idaresi de

dâhil) karşı onları aldatmak (az vergi ödemek veya hiç vergi ödeme-

mek) maksadıyla bir işlem yapmış gibi görünmek için görünürde bir

işlem yapar. Örneğin; vergi dairesine borcu olup da bunu ödemek is-

temeyen (B)’nin, mallarının haczedilmesini önlemek için mallarını ya-

kın akrabası (C)’ye devretmesinde mutlak muvazaa vardır. Zira mallar

gerçekte satılmak istenmediği halde taraflar vergi dairesini aldatarak

görünürde satım sözleşmesi yapmıştır.

Yine, veraset ve intikal vergisinin doğmaması için mirasbırakanla

mirasçı arasında mirasbırakanı borçlu gösteren muvazaalı bir sözleş-

me kurulması halinde gerçekte olmayan bir borç ilişkisi varmış gibi

bir görünüm yaratılmış olur. Görünürdeki borç ilişkisi geçersiz kabul

edilir ve veraset ve intikal vergisine uygun olarak fiili iktisadi sonuç-

lara göre vergilendirme gerçekleştirilir. Vergilendirmede veraset ve

intikal vergisinin matrahı tespit edilirken mirasbırakanla mirasçı ara-

sında muvazaalı bir sözleşmeyle yaratılan borç tutarı indirim olarak

dikkate alınmaz.

Yar. HGK, 04/05/1960, 2/24-24; Yar. HGK, 03/06/1964, 1964/422-398; Yar. HGK,

03/06/1964, 1964/335-397; Yar. HGK, 04/05/1966, 1966/2-406-132; Yar. HGK,

22/12/1982, 1982/13-1905-966; Yar. HGK, 01/03/2000, 2000/1-126-143.

Dan. 7. D., 04/02/1986, E. 1985/2894, K. 1986/286, nak. Şükrü Kızılot, Danıştay

Kararları ve Özelgeler, C. 2, Ankara, s. 1654.