119

TBB Dergisi 2015 (119)

Serkan AĞAR

169

Genel kabule göre görünürdeki işlem, tarafların gerçek iradelerine

uymadığı için geçersizdir. Muvazaalı işlemlerde görünürdeki işlemin

geçersizliğini incelerken TBK’nın 19. maddesinden hareket edilmeli-

dir. Bu maddeye göre tarafların birbirine uygun gerçek iradeleri aran-

malıdır. Tarafların beyanları yorumlanırken irade teorisi esas alınma-

lıdır. İrade teorisi uyarınca bir beyan yorumlanırken beyan sahibinin

iradesi esas alınmalı, bu irade araştırılarak gerçek anlamı bulunmalı-

dır. Buradaki iradeden kasıt dışarıya karşı beyan edilen irade olmayıp,

beyan sahibinin gerçek iradesidir. Beyan, sadece bu iradeyi muhataba

bildiren bir araçtır. Beyan gerçek iradeye uygun olması, onu ifade et-

mesi durumunda mevcut ve geçerli kabul edilmelidir. İrade teorisine

göre irade beyanının anlamı beyan sahibinin gerçek iradesine göre

tespit edilmelidir.

Muvazaalı işleme bağlanan hukuki sonuç (geçersizlik müeyyidesi)

butlandır. Muvazaalı işlem, gerçekte geçerli bir hukuki işlem değildir.

TBK’nın 19. maddesi muvazaalı işlemin bâtıl olduğunu açık bir şekilde

hükme bağlamamış olmakla birlikte öğreti ve uygulama butlan müey-

yidesini kabul eder. Alman Medeni Kanunu, muvazaalı muamelenin

bâtıl olduğunu açıkça düzenlemiştir.

Bu çerçevede, irade teorisi uyarınca muvazaada tarafların beyanı

gerçek iradeye uygun olmadığından herhangi bir hüküm ifade etme-

yecek, gerçek iradeler ise bu işlemin kurulmaması yönünde olduğu

için görünürdeki işlem kurulmamış sayılacaktır. Butlan müeyyidesi

kabul edildiğinden muvazaalı sözleşmeler taraflar arasında yapıldığı

andan itibaren hüküm ve sonuç doğurmaz.

Hâkim yargılama sıra-

sında dosyadan işlemin muvazaalı olduğunu öğrendiği takdirde, bunu

resen nazara alır.

Ayrıca belirli bir sürenin geçmesiyle veya tarafların

rızaları ile geçerli hale gelmez.

Tarafların muvazaalı sözleşmeyi ifa

etmeleri dahi onu geçerli hale getirmez.

Eren, a.g.e., C. 1, s. 136.

Tekinay, Akman, Burcuoğlu, Altop, a.g.e., s. 411; Kemal Oğuzman, Turgut Öz,

Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2000, s. 106; İhsan Özmen, Eraslan Öz-

kaya, Muvazaa Davaları, Ankara, 1993, s. 12.

Eren, a.g.e., s. 331.

Yar. 1. HD, 26/05/2005, 2005/6029-6521.

Kemal Tahir Gürsoy, Fikret Eren, Erol Cansel, Türk Eşya Hukuku, 2. Bası, Ankara,

1984, s. 485.

Yar. 1. HD, 08/10/1997, 1997/10570-11956.