119

TBB Dergisi 2015 (119)

Talip ARAS

433

III. Mutlak -Nispi Emredici Normlar Ayrımı

Diğer hukuk dallarında ve özellikle iş hukukunda en çok kulla-

nılan emredicilik kavramı, mutlak emredicilik ve nispi emredicilik

diye bir ayrıma tabi olup normun kime yönelik olarak konulduğundan

hareketle iki taraflı (mutlak) veya tek taraflı (nispi) emredici normlar

olarak ikili bir ayrıma tabi tutulurlar.

İş hukukuna baktığımızda iş

hukukunun emredici hükümleri diğer özel hukuk kurallarından fark-

lılık göstermektedir. Borçlar Kanunu m. 27/1 uyarınca emredici hukuk

kurallarına aykırı sözleşmeler kararlaştırılamaz, aksi halde kararlaştı-

rılan hükümler kesin olarak hükümsüz sayılır. Oysa aşağıda görüle-

ceği üzere iş hukuku açısından zayıf konumda olan işçinin korunması

ilkesi gereğince her zaman emredici hükümlere aykırılık geçersizlik

sonucunu doğurmamaktadır.

Tarafların kendi iradeleri ile bertaraf etmeleri veya aksini karar-

laştırmaları hiçbir şekilde mümkün olmayan, başka bir deyişle, uyma-

ları zorunlu olan normlar mutlak emredici normlardır.

Kamu düzeni

hükümleri olarak da adlandırılan mutlak emredici normlar

sözleş-

menin her iki tarafını ya da kamu düzenini korumak amacı ile getiril-

miş normlardır ve herkese yöneliktirler.

Bu sebeple işçi lehine bile de-

ğiştirilemeyen normlar olup iş hukukunda az sayıda yere sahiptirler.

Sosyal kamu düzeni hükümleri olarak da nitelendirilen nispi em-

redici normlar ise işçinin korunması amacını güden ve bu sebeple işçi

hakları açısından bir alt sınır çizip bunun üstüne çıkılabilmesine ola-

Necip Kocayusufpaşaoğlu, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlemi Sözleşme, 4.

Bası, İstanbul 2008, s. 536; Süzek, s.30; Çelik, İş Hukuku, s. 18-19.

Çelik, İş Hukuku, s.19; Süzek, s.30-31, Mollamahmutoğlu, s. 13; Mutlak emredici

normlar ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için Bkz. Erdem Özdemir, “İş Hukukunda

Mutlak Emredici Hükümlerin Yeri”,

AÜHFD

, 2005, S.3, s.95-120.

Süzek, s. 32; Nizamettin Aktay / Kadir Arıcı / Tuncay Senyen Kaplan, İş Huku-

ku, 6. Bası, Ankara 2013, s.10-11. Mutlak emredici hükümlerin arkasında aslında

sadece kamu düzeninin, yani toplumun menfaatinin korunması düşüncesinin ol-

madığı, şahısların menfaatlernin korunmasınında mutlak emredici bir düzenleme

getirilmesinin ardında yatan neden olabileceği konusunda Bkz. Özdemir, s.9.

Kübra Doğan Yenisey, “İş Hukukunun Kendine Özgü Emredici Doğası: Sosyal

Kamu Düzeni Kurallarına Bir Bakış”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C. I, İs-

tanbul 2011, 33-82, s.52.

Süzek, s. 31; Ercan Akyiğit, İş Hukuku, 8. Bası, Ankara 2010, s. 40; Doğan Yenisey,

Sosyal Kamu Düzeni, s. 53-54; Aktay – Arıcı – Kaplan, s. 11-12; Özdemir, s. 101:

Örneğin, koşulları gerçekleşmiş ise işverenin haklı nedenle fesih hakkı elinden

alınamaz.