27 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
26
yasaklayabilecektir. Toplum için neyin zararlı neyin zararsız olduğu
hangi ölçüye göre nasıl belirlenecektir?
92
Diğer taraftan özgürlüklerin gerçekleşmesi için başkalarının veya
devletin bir şey yapmaması gerekir. Özgürlük kişinin kendi fiili ile
gerçekleşirken hakkın gerçekleşip hayata geçmesi için devletin ya da
diğer üçüncü kişilerin, hak sahibi lehine bir takım edimlerde bulun-
ması gerekir. Hakkı hayata geçiren fiil, hak sahibinin değil, devle-
tin de dahil olduğu başka kişilerdir. Örneğin seyahat özgürlüğü, bir
“özgürlük”tür, seyahati kişinin kendisi yapar. Ama konut hakkı bir
“hak”tır; çünkü kişiye bir konut sağlayacak ya da kira yardımı yapa-
cak olan kişinin kendisi değil, devlettir.
93
c) İnsan Onuru
İnsan hakları öğretisinin sistemli bir şekilde ortaya çıkışı, Avru-
pa kültürü çerçevesinde XVII. ve XVIII. yüzyıllarda olmuştur. Bunca
tarihsel geçmişe rağmen, daha öncede belirtildiği gibi konuyla ilgili
temel kavramlar olan, özgürlük, eşitlik, insan doğası ve inceleme ko-
numuz olan insan onuru gibi terimler üzerinde uzlaşmaya varılmış
değildir.
Günümüzde başta insan hakları olmak üzere ilgili diğer bütün
kavramların yüzlerce farklı tanımı bulunmaktadır.
94
Bütün bunlar-
dan da anlaşılacağı üzere, insan onuru kavramının soyut olarak bir
tanımının yapılması mümkün görülmemektedir.
95
Kavramın tarihsel
gelişimi, toplumun farklı alan ve yönlerine işaret etmektedir.
96
Onu
belirleyebilmek için başta hukuk olmak üzere, tüm kültür ve ahlâk
düzeninden yararlanmak gerekmektedir. Diğer taraftan insan onuru
kavramının içeriği zaman içinde toplumda meydana gelen değişim-
92
Mumcu/Küzeci, s. 10.
93
Gözler, s. 480.
94
Oktay Uygun, “Çağımızın İnsan Onuruna Yönelttiği Tehditler Karşısında İnsan
Haklarının Önemi”, İçinde: Kamu Hukuku İncelemeleri, Der.: Oktay Uygun, XII
Levha Yayınları, İstanbul 2011, s. 45.
95
Zafer Gören, “Türk-Alman Hukukunda Kişiliğin Korunması”,
AYD
, Sy.9, 1992, s.
171.; Barış Seçer, “Refah Sistemlerini Değerlendirmede Chan ve Bowpıtt Kriteri:
İnsanlık Onuru”, İçinde: Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu III Bildiriler,
Düz: Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma Ekonomisi
ve Endüstri İlişkiler Bölümü, Petrol İş Yayınları, No:16, 2011, s. 190.
96
Seçer, s. 190.