30 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Mahmut GÖKPINAR
29
İnsan hakları, insan onuruna ilişkin temel bir andlaşmayı gerçek-
leştirmeyi amaçlayan kendine özgü toplumsal bir pratiktir.
111
Bunlar
aracılığıyla, tüm kişilerden insanın, evrendeki yerini koruyan bir tav-
rı, diğer bütün kişilere göstermelerini talep eder.
112
Bütün temel haklar,
insan onuru uğruna vazgeçilmez ve hepsinin temelinde yatan ortak
düşünce oldukları için insan onurundan kaynaklanırlar ve insan onu-
runun bağımsız parçalarıdır.
113
İnsan onuru, modern zamanlarda, ama
özellikle de İkinci Dünya Savaşından sonra, insan haklarının üzerine
inşa edildiği bir kavram haline gelmiştir.
114
İnsan hakları, insanın değerini koruyan haklardır. Buradaki “in-
sanın değeri” kavramı, her şartta saygıyı hak eden bir insanî özü, ifa-
de etmektedir.
115
İnsan onurundan söz etmek insanın en yüksek aklî
ve ahlâkî değerlerin, dokunulmaz, kaybedilmez bir öz değerin sahibi
olduğunda söz etmek demektir.
116
Bu bağlamda insan onuru, insanın,
özü, öz değeri, doğasıdır. İnsanı diğer canlılardan ayıran, insanı tür
olarak diğer varlıklar arasında özel bir yerinin olmasını sağlayan en
önemli özelliktir. Bu öylesine güçlü bir gerçekliktir ki başkaca bir ispa-
ta gerek duymaz.
117
111
Donnelly, İnsan Hakları, s. 74.
112
Ioanna Kuçuradi, “İnsan Onuru Kavramı ve İnsan Hakları”, İçinde: Demokrasinin
Garantisi: İnsan Onuru ve İnsan Hakları Konferansı, Düz.:Bilgi Üniversitesi, 2008,
s. 79.
113
Gören, Kişiliğin Korunması, s. 172.
114
İnsan onuru insan haklarının temelini oluşturmaktadır. Başka bir ifadeyle, insan
hakları dendiğinde aynı zamanda insan onuru da kastedilmektedir. Aralarında
iki yönlü bir ilişki söz konusudur. Bu iki yönün bir tarafını, ‘olan’(insan hakları),
diğer tarafını ‘olması gereken’(insan onuru) oluşturmaktadır. Başka bir ifadeyle,
insan onuru, insan hak ve özgürlüklerinde olması gerekene ulaşmada bir yol hari-
tası fonksiyonunu yerine getirmektedir. Doğan, s. 53-56. İnsan onuru, kişinin top-
lumla olması gereken ilişkileri hakkındaki belli bir anlayışı ifade ederken; insan
hakları, tersine, her bir kişinin sırf bir insan olmak itibarıyla sahip olduğu eşit ve
vazgeçilmez haklardır. Donnelly, İnsan Hakları, s. 75. Özetle belirtmek gerekirse
insan onuru insan haklarının, temel hak ve özgürlüklerin özünü oluşturmakla bir-
likte, öncesinde de ifade edildiği üzere, soyut ve içeriği kolayca anlatılamayacak
kadar karmaşık bir kavram olan insan onuru, salt olarak bir insan hakkı değildir
Mehmet Merdan Hekimoğlu, “İnsan Haklarının Temelini Oluşturan ‘İnsan Onu-
ru’ Kavramının Anayasal Boyutları: Federal Almanya Örneği”,
KHHD
, Sy.71-72,
s. 100.
115
Uygun, İnsan Onuru, s. 46.
116
İnsan onuru, insanın bu değerinin farkındalığına işaret etmektedir. Bu değer, in-
sanın bütün potansiyelini gerçekleştirebilecek şekilde muamele görmeye de layık
kılan bir değerdir. Kuçuradi, İnsan Onuru, s. 79.
117
Bulut, İnsan Onuru, s. 2.; Seçer, s.191.; Kuçuradi, İnsan Onuru, s. 78.