31 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
30
İnsanın, insan olmasının anlamı ve amacı insan onuruyla açık-
lanabilir.
118
İnsan, onurunu doğuştan ve doğal olarak kazanmıştır.
Bu nedenle insan onuru, vazgeçilmez, devredilemez ve dokunulmaz
bir niteliğe sahiptir.
119
Bu kural 1982 Anayasası’nın 17/1 maddesin-
de; “Herkes hayata, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme
hakkına sahiptir” biçiminde ifade edilmiştir. Alman Anayasası’nın
120
ilk maddesinin ilk cümlesi ‘insan onuru dokunulmazdır’ diye başla-
maktadır
121
ve devlet düzeninin temeli olarak nitelenmiştir. Portekiz
Anayasası’nda
122
da benzer bir şekilde, “
İnsan kişiliğinin
onuru”
cumhuriyetin dayanakları arasında gösterilmiştir.
Benzer şekilde İsveç Anayasası’nın
123
2. maddesinde kamu yetki-
sinin herkesin eşit değerine ve “bireyin özgürlük ve onuruna” saygı
gösterecek şekilde kullanılacağını hüküm altına almaktadır. İnsan
onurunun dokunulmazlığının ve bireyin özgürlük ve haklarının ge-
liştirilmesini
öngören Finlandiya Anayasası’nın
124
1. maddesi de aynı
çerçevede değerlendirilebilir. Yunanistan Anayasası’nın
125
2. madde-
sinde “
İnsan değerinin saygı
görmesi ve korunması” devletin asli yü-
kümlülükleri arasında sayılmaktadır.
126
Söz konusu hükmün, insan
onurunun yasal sistemin temeli olarak kabul edilmesi amacını taşır
nitelikte olmadığı belirtilmektedir.
127
Bir anayasanın başında insan
onuru ilkesinin yer alması, devletin insan için olduğunu ve bunun ter-
si bir durumun asla kabul edilemeyeceğini açıkça ortaya koyar.
128
118
Bulut, İnsan Onuru, s. 2.
119
Seçer, s.161.
120
http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/08-Almanya%20209-276.pdf, s. 216.
121
Hekimoğlu, İnsan Onuru, s. 109.
122
bkz.
http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/13-Portek%C4%B0Z%20439-532.pdf., s. 445.
123
bkz.
http://demokratikanayasahareketi.net.siteler.yh.com.tr/kategori/dunya-dan-anayasalar/16761/isvec-anayasasi
124
bkz.
http://demokratikanayasahareketi.net.siteler.yh.com.tr/kategori/dunya-dan-anayasalar/16716/finlandiya-anayasasi
125
Yunanistan Anayasası’nın Türkçe metni için bkz. Serap Yazıcı, Yunanistan Ana-
yasası, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005
126
Bu konuda ayrıntılı bilgi ve değerlendirme için bkz. Mustafa Erdoğan, “Avrupa
Birliği Anayasalarında Devletin Temel Nitelikleri”, İçinde:Anayasa ve Özgürlük,
Der.: Mustafa Erdoğan, Yetkin Yayınları, Ankara 2002, s. 306.
127
Sylvie Brahy, “Avrupa Anayasası ve Türk Anayasası Bağlamında İnsan Hakları”,
AYD, Sy.22, 2005, s. 278.
128
Christan Starck, “Özgürlük ile Güvenlik Arasındaki Gerilim İlişkisinde İnsan