505 / 617
Reklam Hukuku Perspektifinden Avrupa Birliği, Alman ve Türk Hukuklarında Tüketici Ölçütü: ...
504
C. TÜRK HUKUKUNDA TÜKETİCİ ÖLÇÜTÜ
1. Mevzuatta Tüketici Ölçütünün Düzenlenmemesi ve Azınlık
Görüşü
Türk Hukukunda, AB ve Alman Hukukundakinin aksine, bir rek-
lamın aldatıcı olup olmadığının belirlenmesinde ölçüt alınacak tüketi-
ci tipi açıkça herhangi bir kuralda düzenlenmemiştir. TTK Md. 54(1)’de
Alman UWG’ye benzer şekilde bütün katılımcıların menfaati korunan
menfaatler arasında sayılmış ancak tüketici ölçütünün belirlenme-
si hakkında bir açıklama yapılmamıştır. 6502 sayılı TKHK Md. 61(3)
“tüketiciyi aldatıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar
edici” ticari reklamdan bahsetmekte ve yasaklamaktadır. Lafızdan
hareketle öğretide bir görüş, mülga TKHK’deki benzer hükme (mülga
TKHK 16/2) gönderme yaparak kanunda bilgi ve tecrübe noksanlığı
olan tüketicinin esas alındığını belirtmekte ve hatta kanundaki ölçü-
tün “bilgisiz ve tecrübesiz kişi” esas alınarak yeniden kaleme alınması
gerektiğini ileri sürmektedir.
48
Bu ölçüt, “ortalama bilgili, dikkatli ve
anlayışlı” ölçütünden daha düşük düzeyde tüketici kıstasını esas ala-
rak tüketicinin korunmasını üst düzeye çıkarmaktadır.
2. Baskın Görüş
Ancak öğretide ve Yargıtay kararlarında baskın olan diğer görüş
ise ortalama ya da makul tüketiciden hareket etmektedir.
49
Bu görüşe
göre, ortalama bilgi ve dikkat seviyesindeki tüketici yaptığı işin üze-
rinde derinlemesine durmaz ve karşılaştığı her reklamın üstünde ay-
rıntılı biçimde durması kendisinden beklenemez.
50
Ayrıca bu görüş,
AB hukukunda olduğu gibi reklamın yöneldiği grubun ortalama dü-
zeyinin belirlenmesinden yanadır. Reklamın özel olarak hitap ettiği
grubun özel korumaya muhtaç olup olmadığı ile ilgili ayrım yapıl-
malıdır. Sözgelimi çocukların hedef alındığı bir reklamın aldatıcılığı
tartışılırken, çocukların bilgi ve dikkat seviyesi araştırılır.
51
Bu görüşe
göre, yukarıda açıklanan azınlık görüşünün önerdiği tarzda bir tüke-
tici ölçütünün belirlenmesi halinde; saf, hiç düşünmeyen, eğitimsiz,
48
Yılmaz Arslan, Tüketici Hukuku, Ekin Kitabevi, Bursa 2006 s. 278
49
İnal, Emrehan/ Baysal, Başak. (2008). Reklam Hukuku ve Uygulaması, İstanbul:
On İki Levha Yayıncılık. s. 26
50
Celal Göle, Ticaret Hukuku Açısından Aldatıcı Reklamlara Karşı Tüketicinin Ko-
runması, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 1983 s. 74-75
51
a.g.e. s. 75