501 / 617
Reklam Hukuku Perspektifinden Avrupa Birliği, Alman ve Türk Hukuklarında Tüketici Ölçütü: ...
500
linin “doğal” ibaresiyle satılması durumunda, ortalama bilgili bir tü-
ketici bunun kadmiyum ve kurşun gibi hava ve su kirliliği nedeniyle
doğada bulunan maddelerden arınmış anlamına gelmeyeceğini bilir.
28
Ortalama Dikkatli Olma:
Tüketicinin ilgili ürün hakkında, nor-
mal düzeyde bilgi toplaması ve bu bilgileri dikkate almasını ifade
eder.
29
Divan, ürünlere dayalı bir ayrım yapmaktadır. Arthur/Arthur et
Felicie (1999) kararı temel alındığında bu ürün sınıflandırması “tecrübe
ürünleri”, “araştırma ürünleri” ve “güven ürünleri” biçiminde yapılabi-
lir. “Tecrübe ürünleri”, günlük hayatta sıkça satın alınan, ucuz ve kısa
ömürlü ürünlerdir. Bunlarda tüketicinin dikkatli davranma yükümü
en azdır. Buna karşılık bu yüküm, otomobil gibi seyrek satın alınan ve
nispeten pahalı ürünler olan araştırma ürünleri için daha fazla ve ikinci
el otomobil gibi satıcının verdiği bilgilerin doğruluğuna güvenmeyi ge-
rektiren güven ürünleri için daha da yüksektir.
30
Böylece ürün çeşidine
bağlı olarak tüketicinin dikkat etme yükümü değişmekte, reklamın al-
datıcı olup olmadığının belirlenmesindeki kriter farklılaşmakta ve rek-
lam verenin sorumluluğu da, günlük ihtiyaca yönelik ürünlerden sey-
rek satın alınan ürünlere doğru gidildikçe esnemektedir. Tüketicinin
de tüm bu kıstaslara göre belirlenecek ortalama dikkati, ürünü sunanın
verdiği bilgilere göstermesi beklenir. Örneğin yine “Darbo”(2000) kara-
rına göre, “doğal” ibaresinin bulunduğu çilek reçelinin önce içindekiler
kısmını okuması beklenen tüketicinin, pektin maddesinin reçelde oldu-
ğunu, bunu okumadığı için bilmemesi aldatıcılık teşkil etmez.
31
32
Ortalama Anlayışlı Olma:
Tüketicinin topladığı bilgileri eleştirel
bir biçimde sorgulaması ve normal ölçüde sınıflandırması, ayrıca arz
edilen diğer ürünlerle karşılaştırarak karar vermesi beklenir. Yeni ger-
çeklere uyum sağlayan, öğrenebilen ve düşüncelerini değiştirebilen
bir tüketici tipi varsayılmaktadır.
33
34
3. 2005/29 Sayılı Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Yönerge
Topluluk hukukunun bir parçası olan yönerge gerekçesinde (18)
“makul derecede bilgili, dikkatli ve anlayışlı” tüketiciden bahsedil-
28
a.g.e. s. 454
29
Bozbel, s. 223
30
Lettl, s. 454, 455
31
Bozbel, s. 223
32
Pınar, Prof. Dr. Turgut Akıntürk’e Armağan s. 535-536
33
Bozbel, s. 223
34
Yukarıda değinilen “Mars” kararı bkz. II. 1. b.