TBB Dergisi 120.Sayı

TBB Dergisi 2015 (120)

Cengiz OTACI

573

hukuk devletinde hukuk düzeni, uğruna direnilen haklar listesi ol-

maktan ziyade insanın direncini olanaklı kılan, örgütleyen bir dizge

olarak görülmelidir.

Mevzuat, bir yönüyle modern devletin davranış şeklini ve hare-

ket alanını tanımlayan metinlerdir. Diğer yönüyle de bu metinler, va-

tandaşlık bağıyla modern devlete bağlı olan kişiler için de geçerlidir.

Var olan metinlerin dışında, metni denetleyen, ona meşruiyet veren,

vatandaş olmanın daha ötesinde doğrudan insan olmayı ilgilendiren

kurallar da vardır. Sivil itaatsizlik, hukuki anlamda bilinen, olması

gereken o kurallara dayanır. Sivil itaatsizlik, normun uyması gereken

öznesi olarak vatandaşın ahlaki protestosu anlamında “uymama”yı

temsil eder. Normun uygulayıcı öznesi olarak hâkim açısından ise ita-

atsizlik “uymama” değil, “uygulamama”dır. Hâkimin “uygulamama”

şeklindeki itaatsizliği, vatandaş olma hakkının kullanımı değil, kamu

görevinin sağladığı bir imkândır ve sivil itaatsizlik olarak nitelendi-

rilemez. Yargı bürokrasisinin temel taşı olan ve bu anlamda sivil kişi

sayılamayacak hâkim, adalet içeriğinden yoksun kanuna karşı halkı

korumakla görevlidir. Uymama hakkın kullanımı, uygulamama ise

görevin ifasıdır. Kanunu “uygulamama” görevi, hukuki anlamda aktif

direnme sayılabilir.

Çalışmamızın bu kısmında cevabını aradığımız sorular şunlardır;

usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan her metin kanun mudur?

Hâkim, önüne konulan her kanuna uymak ve uygulamak zorunda

mıdır? Hâkimin, kanuna direnme hakkının meşruiyeti nereden gelir

ve sınırları nedir?

Direnme hakkının pasif boyutunun sivil itaatsizlik olduğuna de-

ğinmiştik. Aktif boyutu ise isyan, ihtilal, başkaldırma, terör gibi şid-

dete başvuran, sistemi yıkma amacı güden hareketlerdir. Hâkimin

kanunu uygulamaması, meşru kabul edilen hukuk düzeni içinde meş-

ruiyeti olmayan belirli norma/normlara yönelmiş aktif direnme sayıl-

malıdır. Hâkimin, kanuna uymayarak ve uygulamayarak sergilediği

direnme, uymama ve yok sayma gibi edilgen bir pozisyonu değil, dış

dünyaya uygulamama şeklinde yansıyan bilinçli bir tercihi, etkin bir

Hayrettin Ökçesiz, Sonbahara Eylem Kitabı, Ankara 2013, s. 24 vd (Ökçesiz, Son-

bahara)