597 / 617
Hukuka Rağmen Kanun, Hâkimin Direnme Hakkı ya da Radbruch Formülünü Hatırlamak
596
içeriğinin doğru olup olmamasının önemi yoktur. Hukukla ahlak ara-
sında zorunlu kavramsal bağlantı yoktur.
58
Hukuki pozitivizmin bağdaşım tezine göre bir normun geçerlili-
ği, onun içeriğinin ahlaki niteliklerle ilişkili olması gerektiği görüşüne
dayanır ve yeterlilik ve geçerlilik şeklinde iki bileşeni vardır. Yeterlilik
bileşenine göre bir normun hukuken geçerli olabilmesi için ahlaki il-
kelerin içeriğini yeniden üretiyor olması yeterli koşuldur. Buna göre
yeterlilik bileşeni, resmen onaylanmamış bir normun ahlaki içeriği iti-
bariyle hukuken geçerli olabilmesinin yolunu açar. Gereklilik bileşene
göre bir normun hukuken geçerli olabilmesi için içeriğinin bir dizi ah-
laki ilkeyle uyumlu olması gerekir. Gereklilik bileşeni ise, resmi onay
görmüş hukuk kuralın ahlaki sınır getirmeyi mümkün kılar. Bir nor-
mun geçerli olabilmesi için, bazı ahlaki ilkelerin içeriğiyle mantıksal
bağlantısının olması gerekir.
59
Bağdaşım tezinin gereklilik bileşeni, Hart-Fuller tartışmasında
Fuller tarafından ileri sürülmüştür.
60
Fuller’e göre hukuki pozitivistler,
hukuku yetkili kaynaktan çıkıp vatandaşa dayatılan bir yapı olarak
algılar. Oysa hukuk, yönetenle yönetilen arasındaki işbirliğidir. İşbirli-
ğinin olmadığı hukuk zorbalıktır. Hukukun genel amacı, insan davra-
nışlarını genel kuralların yönetimine, rehberliğine bırakmaktır. Bu ge-
nel amaç, insanların birbiri ile iletişim kurmaları ve işbirliği yapmaları
şeklindeki diğer amaçlara hizmet eder. Bu amaçların gerçekleşebilme-
si için hukuk kurallarının insan davranışlarına rehberlik edecek kadar
öngörülebilir ve güvenliği sağlayıcı niteliklere sahip olması gerekir.
Bir hukuk sistemi, hukuk devleti idealini gerçekleştirebilmek için an-
laşılabilir amaçlara ve bu amaçları gerçekleştirebilecek araçlara sahip
olmalıdır. Bir hakim, kanunun amacını dikkate almadan onu doğru
yorumlayamaz. Bir kural, anlaşılabilir amaçlar içermezse ve asgari ye-
terli araçlara sahip olmazsa hukuk sayılamaz. Amaç, olan hukuk ile
olması gereken hukuk arasındaki mesafeyi kapatan bir standarttır.
61
Fuller’e göre hukuk, amaçsal bir faaliyettir. Hukuk, insan davra-
58
Heper, s. 66, 67
59
Hımma, s. 31
60
Hımma, s. 32
61
Aktaş, s. 63, 81, 103