594 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Cengiz OTACI
593
masının temel ilkesidir. Suçta ve cezada kanunilik olarak adlandırılan
bu ilkeye göre, ceza kanunları geriye yürümez.
Nasyonal Sosyalist hukukun, geçmişteki hukuk dışı uygulamaları
ile ceza hukuku kurallarının yardımıyla hesaplaşabilme, zamanaşımı
ve geçmişe yürüme sorununun çözümüne bağlıydı. Bulunan çözüm,
politik nedenlerle ceza takibinin felç olduğu yerde zamanaşımı da iş-
lemeyecektir. Radbruch formülüne göre geçmişe uygulama yasağı, sa-
dece olağan hallerde uygulama alanı bulur.
51
Bireylerin güveni, fiilin işlendiği tarihte yürürlükte olan kanunun,
adaletle karşıtlık içinde olması halinde korunur. Kanun, adalete katla-
nılmaz şekilde aykırı ise, doğru olmayan kanun olarak pozitif düzen-
leme adalete boyun eğmek zorundadır. Hukukun, fiilin gerçekleştiği
tarihteki devlet pratiğinde olduğu gibi gelecekte de insan haklarına
aykırı bir nedenin tanınmasını sağlayacak şekilde uygulanacağı bek-
lentisi, korunmaya değer değildir. Demokratik Almanya hukukunun
doğru yorumunun, geçmişe taşınması keyfilik değildir.
52
“Olması gerekeni, geriye dönerek olana üstün tutma” tabii hukuk
açısından tutarlıdır. Ancak böyle bir yorum, Radbruch formülünün de
ötesine geçmektir. Ceza hukuku ve anayasal açıdan sorunlu olduğu
açıktır.
53
Federal Alman Anayasa Mahkemesi, Takibat Kanununda ol-
duğu gibi henüz dolmamış zamanaşımı sürelerinin uzatılması ya da
kaldırılmasını hukuka uygun bulmuş, anayasaya ve ceza kanunları-
nın geçmişe yürümeyeceği ilkesine dair eleştirilere katılmamıştır.
54
Kanunun geriye yürümezliğinin askıya alınması, insan haklarına
dayalı hukuki güvenliğin geriye doğru inşasıdır. Belli bir dönemde
yapılmış ağır, katlanılamaz ve tahammülü mümkün olmayan hu-
kuk uygulamalarının, bugünkü doğru yorumla yeniden tartılması,
değerlendirilmesidir. Bireyin hukuki güvenliği sağlanırken, kanu-
nu yapanların, haksız uygulamalara imza atanların, sorumluluktan
kurtulamayacakları mesajı verilir. Geçmişle bugünün uyumlulaştı-
rılması sağlanır. Hukuk düzeninin zamanaşımı, geçmişe yürümeme,
51
Schlink, s. 85 , 91
52
Schlink, s. 46, 92 ; Metin-Heper, s. 58
53
Schlink, s. 84, 88 ; Metin-Heper, s. 58
54
Schlink, s. 86