598 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Cengiz OTACI
597
nışlarına rehberlik edecekse kendi içinde ahlaki bazı ilkelere uygun
olmalıdır. Hukukun içsel ahlakı (inner morality of law) olarak adlan-
dırılan bu ilkeler, insan davranışlarını kuralların yönetimine bıraka-
rak öngörülebilirliği, dolayısıyla hukuki güvenliği sağlar. İnsan dav-
ranışına rehberlik edecek kurallar, bir süreç içinde kendi içsel ahlaki
kurallar sistemi oluşturur.
62
Fullerin, hukukun içsel ahlakı olarak sıraladığı ilkeler şunlardır;
63
- Kurallar genel terimlerle ifade edilmelidir (genellik). Genellik ku-
ralın kapsamı ile ilgili değildir. Kural, belirli bir süre aynı/benzer
sorunların aynı şekilde çözülmesine imkan tanımalıdır. Hukuken
öngörebilmek ve hukuki güvenliğe sahip olmak için kuralın, ben-
zer durumlar için benzer standartlar geliştirebilme özelliği bulun-
malıdır.
- Kurallar ilan edilmeli, alenen yayımlanmalıdır (ilan edilme). Ku-
rallar, uygun araçlarla ilan edilmeli, halka duyurulmalıdır.
- Kural, geleceğe dönük olmalı ve geçmişe yürümemelidir (geriye
yürümezlik). Fuller açısından bu kuralın istisnaları olabilir. Bu is-
tisnalar, haksızlığı haklı çıkarma girişimleri için değil, bireylere
hakkını almak için tanınmış istisnalardır.
- Kural açık ve anlaşılabilir terimlerle ifade edilmelidir (belirlilik).
Kuralların rehberlik edebilmesi için, herkes tarafından anlaşılabi-
lir açıklıkta olması gerekir.
- Kurallar birbiri ile tutarlı olmalıdır (bağdaşabilirlik). Birbiri ile
bağdaşmayan kurallar, birbirine rakiptir ve biri diğeri ile mücade-
le içindedir. Bu nedenle bağdaşmayan kurallar, kendilerine itaat
edilmeyi güçleştirir.
- Kurallar, onlardan etkilenecek kişilerden, güçlerini aşan davranış-
lar istememelidir. (imkânsızı istememe) Kurallar, onlardan etkile-
necek kişilerden yapabilecekleri şeyleri istemelidir. İnsandan, gü-
cünün ötesinde şeyler talep etmek ahlaka ve özgürlüğe aykırıdır.
Örneğin sorumluluğun kusurla sınırlanması, güç yetirilebilecek
bir talep ileri sürmektir.
62
Aktaş, s. 9-10
63
Aktaş, s. 16-32 ; Hımma, s. 32