216 / 473
TBB Dergisi 2015 (121)
Gökhan Yaşar DURAN
215
nunda aza olan sanığın, karşılıklı anlaşmaya istinaden kendilerini istedikleri
mahallere gönderilmelerini temin zımnında erattan menfaat temin edilmesi’
30
,
sanık öğretmen yüzbaşının ‘Hazırlama okulunda okuyan oğlunun sınıf geç-
mesi ve muhabere sınıfına ayrılması vaadiyle müşteki anneden 500000 TL.
para al(ması)’
31
eylemlerinde, rüşvet alan suç faillerin eylemlerinin
‘
tervici merama muktedir olmadığı halde’
32
olduğundan bahisle menfaat
sağlamak suçunu oluşturduğu, bu eylemlerin rüşvet suçunu oluştur-
madığına karar verilmiştir. Bu kararlarda, failin suçunun rüşvet su-
çunu oluşturmama nedeni, failin menfaat karşılığında yapabileceğini
söylediği işi yapma gücüne sahip olmaması, diğer bir ifadeyle failin
bu iş konusunda görevli ve yetkili olmamasıdır. Bir işle asıl yetkili ve
görevli kamu görevlisinin haberi olmaksızın onun adına hareket edi-
liyor gibi gösterilip başkalarından menfaat sağlanması halinde, rüşvet
suçu söz konusu olmaz. Bu durumda üçüncü kişi bakımından olayın
şartlarına göre, basit ve nitelikli dolandırıcılık (TCK m.157) veya nüfuz
ticareti (TCK m.255) gibi suçlar oluşabilir.
33
3. Rüşvet Suçunun Yapısı
Rüşvet suçunun düzenleniş özelliği itibarıyla yapısı doktrinde
ikili bir sistemle açıklanmaktadır. Bunlardan ilkine göre, rüşvet alan
ve verenin suçları aynı maddede tek fiil olarak düzenlenmelidir. Bu
durumda rüşvet alan ve rüşvet veren aynı fiil dolayısıyla suçu işle-
diklerinden çok failli bir suç söz konusudur. 5237 sayılı yeni TCK’da
rüşvet suçuna ilişkin orijinal metinde, bu sistem benimsenmiştir. Bu
husus TCK m.252’nin, 6352 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikten önce-
ki madde metnine ilişkin gerekçede şöyle açıklanmıştır: ‘
Rüşvet suçu,
bir karşılaşma suçudur; bu nedenle, çok failli bir suçtur. Bir tarafta, rüşvet ve-
ren; diğer tarafta ise rüşvet alan kamu görevlisi yer almaktadır. Rüşvet veren
ve alan, aynı amacın gerçekleşmesini hedeflemektedirler. Bu itibarla, veren ve
alan açısından rüşvet suçu tek bir suçtur’.
34
30
As.Yrg.Drl.Krl. 29.11.1979 E.47 K.94, Özbakan, s.338.
31
As.Yrg.Drl.Krl., 24.1.1991, E.11, K.16, Çelen, s.455.
32
Eski 765 sayılı TCK’nın rüşvet ile ilgili maddelerinden 227/1’de yazılı niteleme
idi. Yaklaşık anlamı; ‘bir işi yapabilme gücüne sahip olmak’tır (https://eksisoz-
luk.com/tervici-merama-muktedir-olmak--1969240,18.08.2015).
33
Artuk/Gökçen/Yenidünya, s.1057.
34
6352 sayılı Kanun’la TCK 252’nci maddesinde yapılan değişikliğe rağmen, deği-