dergi-121

TBB Dergisi 2015 (121)

Deniz AKÇAY

445

Görüldüğü üzere, AİHM’nin ihlal kararı vermiş olduğu her baş-

vuruda mutlaka tazminata karar vermesi Sözleşme açısından zorunlu

olmadığı gibi, “ adil “ bir tazminata hükmetmeyi uygun gördüğü tak-

dirde ise sözkonusu tazminatın başvuranın uğradığı “ zararı “ karşı-

lamaya yönelik olması, zararın davalı Devletin ulusal hukuk düzeni

tarafından tam olarak giderilememesi ve ayrıca “adil tazmin” koşulu

gibi üç kıstasa uygun olması gerekmektedir.

41. maddedeki bu kıstasların daha özel bir düzenlemenin yoklu-

ğunda ilk bakışta gerek bireysel gerek devlet başvuruları açısından

geçerli sayılması gerektiği açık gibi görünüyorsa da, bireysel başvuru-

larda yaygın biçimde uygulanmakta olan bu maddeyi AİHM, ilk kez

IV. GKRY devlet başvurusunda fiilen uygulamış bulunmaktadır.

AİHS’nin 41. maddesinde bireysel/devlet başvurusu farkı öngö-

rülmemiş olmakla birlikte, devlet başvurularına ilişkin 33. madde ile

bireysel başvurulara ilişkin 34. madde karşılaştırıldığında iki başvuru

kategorisi açısından niteliksel bir fark ortaya çıkmaktadır. Devlet baş-

vurularında bir taraf devletin diğer bir taraf devlete karşı “

Sözleşme

ve Protokollerinin hükümlerinin ihlali iddiası ile Mahkeme’ye

“ başvurabile-

ceği, buna karşılık, bireysel başvurulara ilişkin 34. maddesinde, AİHS

veya Protokollerinde düzenlenen hakların taraf devletlerden biri tara-

fından “ ihlal

edilmesinden mağdur olduğunu

“ iddia eden gerçek ya da

tüzel kişilerin Mahkeme’ye başvurabilmeleri öngörülmüştür. Bu iki

maddenin farklı yazımından tazminata ilişkin 41. maddenin merke-

zi koşulunu oluşturan “ mağduriyet “ unsurunun devlet başvuruları

açısından belirleyici niteliği bulunmadığı sonucu çıkmaktadır. Bu du-

rumda, “ mağduriyetin “ koşul olarak öngörülmediği bu kategorideki

başvurular açısından tazminatın mümkün olup olmadığı, mümkünse

de hangi esaslara tâbi olacağının AİHM kararında etraflıca tartışılması

gerekirdi.

AİHM’nin geçmiş uygulamasında çok sayıda devlet başvuru-

su bulunmamakla birlikte, tazminat konusunun gündeme geldiği ilk

devlet başvurusu olan İngiltere aleyhindeki İrlanda başvurusuna iliş-

kin kararında, İrlanda Hükümet Ajanı’nın tazminat istenmeyeceğine