449 / 473
“Cyprus v. Turkey” Kararı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Uluslararası Hukuk ...
448
genel uluslararası hukuk kuralları arasındaki farklı özellikleri değer-
lendirmeksizin kabul etmiştir.
Kaldı ki, GKRY’nin ileri sürdüğü diplomatik himaye argümanı-
nı “rahatlıkla“ benimseyen AIHM’nin sadece Sözleşme hükümlerini
değil, diplomatik himayenin dayandığı örf ve adet kurallarını ve bu
alandaki uygulamayı da gözönünde bulundurarak, Uluslararası Hu-
kuk Komisyonu’nun (UHK) 2006 yılnda belirlediği ve Birleşmiş Mil-
letler Genel Kurulu’nun bir kararına konu olan ilkeler açısından da
- en azından farklı bir hukuk düzeninden yapılan alıntı ile tutarlı bir
uygulama sağlayabilmek açısından - irdelemesi de gerekirdi.
11
Diplomatik himaye, UHK kurallarına göre, ancak ilgili devletin
vatandaşlığını taşıyan belirli gerçek veya tüzel kişiler açısından ve iç
hukuk yollarının tüketilmiş olması kaydıyla ileri sürülebilir.
12
Başvu-
ru koşullarının, yargısal prosedüre katılacak kişi kategorilerinin katı
kurallara bağlandığı AİHS denetim mekanizmasında ve özellikle bir
başvurunun tazminat aşamasında kayıp aileleri ve Karpaz Rumları
gibi kapsamı, boyutu belirsiz gruplar açısından diplomatik himaye te-
zinin yerindeliği savunulabilir görünmemektedir.
Uluslararası Adalet Divanı (UAD), diplomatik himayenin temel
koşulları olan vatandaşlık ve iç hukuk yollarının tüketimi kıstasları-
nı Gine Cumhuriyeti’nin Kongo Halk Cumhuriyeti aleyhindeki
Diallo
davasında titizlikle incelemiştir.
13
Bu çerçevede, AİHM de tazminata
“ hak sahibi “ olacak mağdur kategorisindeki kişilerin kimliklerinin
belirlenip belirlenemeyeceğini ve, ayrıca, bu kişilerin vatandaşlık ve
özellikle iç hukuk yollarını tüketmiş olup olmadığı kıstasları açısın-
dan UHK kuralları ve UAD içtihadı temelinde incelemeliydi.
Kaldı ki, bir an için, diplomatik himaye teorisinin AİHS denetim
sistemi içinde de ileri sürülebileceği kabul edilse bile, gerek başvu-
runun Avrupa İnsan Hakları Komisyonu (AİHK) nezdinde yapıldığı
1994 yılında , gerek daha sonra Komisyon raporunun AİHM’ne iletil-
11
Yearbook of the International Law Commission, 2006, vol II, Part Two.
12
Özellikle UHK kurallarından gerçek kişilerin vatandaşlığı ile ilgili 3-7. maddeleri
ile iç hukuk yollarının tüketilmesine ilişkin 14-15. maddeleri.
13
Ahmadou Sadio Diallo (Republic of Guinea v. Democratic Republic of the Congo),
Preliminary Objections, judgment, I.C.J. Reports 2007, p. 582, par. 39 ve dv.