dergi-121

TBB Dergisi 2015 (121)

Deniz AKÇAY

447

b) Diplomatik himaye teorisi AİHM kararına dayanak

oluşturabilir mi ?

AİHM kararında, GKRY’nin kayıp şahıslar aileleri ile Karpaz

Rumları’na ilişkin tazminat taleplerini, vatandaşları lehinde diploma-

tik himaye hakkını kullandığı yolundaki tezinin AİHM tarafından ka-

bul edilmiş olduğu görülmektedir.

GKRY daha önce de, Kıbrıslı Rumların AİHM önündeki bireysel

başvurularının esas ve tazminat aşamalarına katılmıştı. Ancak bu

müdahalesi diplomatik himaye teorisine göre değil, AİHS’nin 36. mad-

desinin sağladığı usuli imkan

çerçevesinde gerçekleşmiştir.

AİHS ve AİHM İçtüzüğü’nde açıkça düzenlenmiş olan müdahale

şekillerinin ötesinde diplomatik himaye ileri sürülerek, kayıp Rumla-

rın aileleri ile Karpaz Rumlarının “himaye edildiği” sıfatıyla hareket

edildiği ve onların “adına” tazminat istendiği tezinin AİHS’nin “

Diğer

çözüm yollarına başvurmama

” başlığını taşıyan 55. maddesi ile bağdaşıp

bağdaşmayacağı da araştırılmalıdır. Bu maddeye göre :

“Yüksek

Akit Taraflar, özel uzlaşma halleri dışında, bu Sözleşme’nin

yorum ya da uygulamasından doğan bir anlaşmazlığı, aralarında geçer-

li bir anlaşma, sözleşme veya bildirgelere dayanarak, başvuru yolu ile,

işbu

Sözleşme’de öngörülenlerin dışında bir yolla çözüme bağlamaktan

karşılıklı olarak vaz geçmeyi kabul ederler.”

Mahkeme, AİHS ve AİHM İçtüzüğü gerek başvuranların, gerek

davalı taraf devletlerin ve müdahil sıfatıyla yargı sürecine katılanla-

rın tabi oldukları hukuksal statüyü açık ve kesin biçimde düzenlemiş

olmasına rağmen, GKRY’nin devlet başvurusunun tazminat gibi nihai

aşamasında – üstelik nedeni yeterince gerekçelendirilemeyen olağa-

nüstü bir gecikme ile - Sözleşme’nin öngörmediği bir “ statü “yü ileri

sürmesini, AİHS hukuku ile diplomatik himaye teorisinin dayandığı

Bu maddenin 1. paragrafına göre : “1. Kendi vatandaşlarından birinin başvuran

durumunda olması halinde, her Yüksek Akit Taraf, Daire ve Büyük Daire önün-

deki davalarda yazılı görüş sunma ve duruşmalara katılma hakkına sahiptir. “

Örneğin, Varnava and others v. Turkey,( Applications nos. 16064/90, 16065/90,

16066/90, 16067/90, 16068/90, 16069/90, 16070/90, 16071/90,16072/90, 16072/90,

16073/90) [GC],judgment of 18 September 2009, p. 7. ;Xenides- Arestis v. Turkey

(Application no.46347/99),judgment of 22 December 2005, par. 8; Lordos and Ot-

hers v. Turkey (Application no. 15973/90), judgment of 2 November 2008, par. 8.