139 / 473
Bilgi Edinme Hakkının Sınırları ve Devlet Sırrı
138
karılması düşünülen ve 2003 yılında kabul edilen Bilgi Edinme Hakkı
Kanunu ciddi bir kazanımdır. Ancak diğer iki kanunun yasalaşmamış
olması bilgi edinme hakkı kanunundan beklenen faydanın gerçekleş-
mesine engel teşkil etmektedir. BEHK’da hakkın sınırlama sebeple-
rinin çok geniş sayılmış olması ve kavramların yoruma açıklığı gibi
nedenlerden dolayı bilgi edinme hakkının demokratik ve şeffaf dev-
letlerde olması gerektiği gibi yerine getirildiğini söylemek kolay olma-
yacaktır. Özellikle “
devlet sırrı
” kavramının kanunda tanımlanmamış
olması, genel mevzuattan yapılacak çıkarıma göre sınırlama sebebinin
geniş yorumlanması, buna örnek olarak gösterilebilir.
Temel hak ve özgürlüklerin, daha verimli ve etkin kullanılabil-
meleri amacıyla, özlerine dokunulmaksızın sınırlandırılması suretiyle
kamusal çıkarlarla aralarında bir denge oluşturulması önemlidir. Bu
kabilden bilgi edinme hakkının kullanılmasının da sınırları vardır ve
bu hak belirlenen sınırlara uygun kullanılmak zorundadır. Demokra-
tik olmayan yönetimlerde
“devlet sırrı
” kavramı ve bu kavramın sınır-
ları bizzat idare tarafından tayin edilmektedir. Bu kapsamda ulusal
savunma veya devletin güvenliğiyle ilgili-ilgisiz her şey “
devlet sırrı
”
sayılabilmektedir. Bu açıdan devlet sırrı demokratik olmayan yöne-
timler açısından keyfiliğin kılıfı anlamına gelmektedir. Bilgi edinme
hakkının güvence altına alındığı, şeffaflığın sindirildiği demokratik
ülkelerde-yönetimlerde ise “
devlet sırrı
” alanı olabildiğince sınırlan-
mıştır. Demokratik yönetimlerde “
memleketin âli menfaatleri
”nin bilgiyi
sır saymakla değil, şeffaf bilgilenmeye açık sistemlerle korunabileceği
anlayışı benimsenmiştir.
BEHK’nın genel gerekçesini oluşturan; kamuoyu denetimi güçlen-
dirilmiş, kamu güveni daha yüksek ve bireylere daha yakın, demok-
ratik ve şeffaf bir yönetim oluşturularak, devletin demokratik karakte-
rinin güçlendirilmesi amaçlarına ulaşılabilmesi için:
1- Bilgi edinme hakkına getirilecek sınırlamalar, tam olarak ka-
nunda yazılmalı, demokratik bir toplumda gerekli olacak şekilde, ko-
ruduğu amaçla orantılı olmalıdır. Örneğin, “
devletin güvenliği”, “milli
güvenlik”, “devlet sırrı”
gibi içeriği soyut ve geniş kavramlar yerine so-
mut düzenlemeler yapılmalıdır. Dolayısıyla idarenin, soyut kavram-
lara dayalı olarak bilgi edinme hakkını kullanmasını engellenmesi-
nin önüne geçilmelidir. Bunu sağlamaya matuf olarak ise “
Devlet Sırrı