dergi-122

Hapishane İdarelerinin Yetkileri ve Hapsedilen Haklarının Sınırı

144

misilleme, toplumu korumak, telafi etme ve yeniden toplumsallaştır-

ma olarak belirtilmekte

ve amacın bunlardan sadece biri değil, birka-

çı ya da tamamının birleşiminden oluştuğu kabul edilmektedir.

amaçların her birinin suç/suçluluğa farklı yaklaşımların ifadesi olma-

sı nedeniyle amaçlar dengeleme ya da göreli öncelikler üzerinden iş-

lemekte ve kimi zaman belli gerilimleri, hatta çatışmaları beraberinde

getirmektedir. Bu amaçlar içinde en çok iyileştirme ya da yeniden top-

lumsallaştırma ile diğer amaçlar arasında bir gerilim bulunmaktadır.

Ancak 1960’lardan itibaren cezaevi reformlarının yeniden toplumsal-

laştırmaya daha fazla odaklandığını ve kavramın farklı isimler altında

ceza infaz mevzuatına girdiğini gözlemek mümkündür. Çünkü ceza-

landırma, yeniden toplumsallaştırmayı içerdiği takdirde hapsedilenin

insan imgesinin “toplumdan yardım talep etme hakkına sahip olan

bir yurttaş imgesi” olması mümkün hale gelir.

Buna karşılık, özgür-

lüğünden mahrum olma durumunun kendisiyle yeniden toplumsal-

laştırmanın bir aradalığı ile cezalandırmanın diğer amaçlarının ortaya

çıkardığı gerilimler hukuki alana da yansımaktadır.

Hapishane idarelerinin yetkilerinin sınırının ne olduğu sorunu

hapsedilenlerin anayasal haklarının sınırının tartışılmasını zorunlu

kılar. İdarenin hapsedilenlerin orada geçirdiği zamanın her anı üze-

rinde denetim, gözetim ve yaptırım uygulama yetkileri nedeniyle

hapishanelerin insan haklarına duyarlı bir alan olması, denetimin ve

açıklık ilkesinin uygulanmasının güç olması, bu sınırı daha da önemli

hale getirir. Bu noktada şu sorular sorulmalıdır: Özgürlüklerden ya-

rarlanmada farklı muameleye tâbi tutulan hapsedilenler, hapsedilme-

leri nedeniyle hangi haklardan mahrum bırakılabilirler? Hapsedilme

durumunun bir “sivil ölüm” olduğu, yaşam hakkı ve işkence yasağı

dışında tüm haklar bakımından farklı muameleye tâbi tutulmaları ka-

bul edilebilir mi? Ya da Palmer’ın sorduğu gibi anayasa da onlarla bir-

likte hapse mi girer?

Aslında bu sorular cezalandırmanın bir parçası

olarak hapsedilmenin neyi amaçladığına verilecek yanıtla bağlantılı-

Mehmet Kurt, Türkiye’de Ceza İnfaz Kurumlarının Sorunları, Yayımlanmamış

Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, 2006, s. 8-11.

Human Rights and Prisons: Manual on Human Rights Training for Prison Offici-

als, BM, New York, 2005, s. 3.

Günther, “Ceza İnfaz...”, s. 66.

John Palmer, Constitutional Rights of Prisoners, 2009, Lexisnexis, 2010, s. 24.