dergi-122

Hapishane İdarelerinin Yetkileri ve Hapsedilen Haklarının Sınırı

146

Mahkemesi’nin verdiği kararlar incelenecektir. Bu yöntemin seçilme-

sinin nedeni Türkiye’de hukuk sistemine yakın zamanda giren birey-

sel başvuru yolundan sonra anayasal haklar ile AİHS’in ilgili hüküm-

lerinin bir arada değerlendirilmesinin artan önemidir. Bu nedenle,

çalışma kapsamında AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarının izi

sürülerek hapishanelerde uygulanan disiplin hukuku ile hak sınırlan-

dırmalarına odaklanılacaktır. Çalışmanın bir diğer sınırı da çocuk,

genç, kadın, LGBTİ, engelli, hasta ve yaşlılar gibi hapsedilmede özel

ihtiyaçları olan ve/veya dezavantajlı kişilere ilişkin sorunlar kapsam-

lı bir çalışma konusunu oluşturduğundan bu konunun ayrı bir başlık

olarak ele alınamaması, yeri geldiğinde değinilmiş olmasıdır.

I. Hapsedilenlerin Hak ve Özgürlüklerinin Sınırı Sorunu

Hapishane idarelerinin yetkileri bakımından öncelikli mesele ana-

yasada ve uluslararası sözleşmelerde korunan temel hak ve özgürlük-

ler ile hapsedilenlerin hakları arasındaki ilişkinin nasıl kurulacağıdır.

Bu soru aynı zamanda hapsedilenler ile diğerleri (dışarıdakiler) ara-

sında yapılan ayrımda haklar bakımından hangi durumlarda mutlak

eşitlik, hangi haklar bakımından ise nispi eşitliğin kabul edileceğine,

yani hapsedilenlerin bütün haklar bakımından farklı muameleye tâbi

olup olamayacağına ilişkindir. Hükümlü veya tutuklu olmak, hangi

haklardan yararlanılması bakımından eşit muameleden sapılmasını

haklı kılabilir?

Bu konuda temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleş-

melerde yer alan -başta işkence yasağı olmak üzere- genel hükümlerin

yanısıra bu konuya ilişkin belli kural ve standartlar da bulunmakta-

dır. Birleşmiş Milletler’in konuyla ilgili üç ayrı düzenlemesi mevcut-

tur: 1955 tarihli Mahkumlara Uygulanacak Muameleye İlişkin Stan-

dart Asgari Kurallar,

1988 tarihli Her Tür Tutuklu ya da Hapsedilen

Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners

aspx Kurallar 1955’te Cenevre’de toplanan Suçların Önlenmesi ve Suçluların Is-

lahı üzerine Birinci Birleşmiş Milletler Konferansı tarafından kabul edilmiş, Eko-

nomik ve Sosyal Konsey tarafından 31 Temmuz 1957 tarihli ve 663 C (XXIV) sayılı

kararı ile 13 Mayıs 1977 tarihli ve 2076 (LXII) sayılı kararlarıyla onaylanmıştır.

Kuralların Türkçesine şu adresten erişilebilir:

contents/files/876b6--Mahpuslarin-Islahi-Icin-Asgari-Standart-Kurallar.pdf