171 / 473
Hapishane İdarelerinin Yetkileri ve Hapsedilen Haklarının Sınırı
170
geliştirme hakkına sahip olduğuna ilişkin hükmün bu isimsiz özgür-
lükleri de kapsadığını kabul etmesinden hareketle 1982 Anayasası’nın
17. maddesinin birinci fıkrası da isimsiz özgürlükleri kapsayıcı bir hü-
küm olarak değerlendirilebilecektir.
90
Anayasa Mahkemesi de bir bireysel başvuru kararında 17. mad-
denin birinci fıkrasının insan onurunun korunmasını amaçladığını
belirtmiştir.
91
AİHS özelinde ise 8. maddenin yorumla giderek daha
kapsayıcı hale gelmesi ve yine 3. maddedeki kötü muamele yasağının
uygulama alanının genişlemesi pek çok isimsiz özgürlüğün bu mad-
deler kapsamında kabul edilebilmesine yol açmıştır. Bununla birlikte,
Alman Anayasası’ndan farklı olarak, Anayasa’nın 17. maddesinde uy-
gulanabilecek özel bir sınırlandırma nedeni yine bulunmamaktadır.
92
Bir görüşe göre, bu özgürlüklerin sınırı Anayasa’nın 12. maddesinin
ikinci fıkrasında yer alan ve özgürlükler ile ödevler arasındaki bağlan-
tıya vurgu yapan temel hak ve özgürlüklerin kişinin topluma, ailesine
ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da içereceğine ilişkin
hüküm olabilecektir.
93
Bu hükümlerle birlikte isimsiz özgürlüklerin
sınırı sorunu, diğer hak ve özgürlüklerle çatışma durumuna göre çö-
zülmelidir. Buna göre, serbest eylem alanı olan bu özgürlükler başka-
larının özgürlüklerine müdahale içermediği, yani çatışmadığı durum-
larda sınırlandırılmamalıdır. Ayrıca, söz konusu olan eylem olumlu
değil, olumsuz bir eylem şeklindeyse özgürlüğün nesnel sınırlıkları
bakımından müdahalenin de daha güç olması gerekir.
94
Bu doğrultu-
90
Sağlam, Temel Hakların..., s. 41.
91
2013/3550, 19.11.2014, § 31. Anayasa Mahkemesi insan onuru kavramını farklı
maddelerle ilişkili olarak da yorumlamaktadır. Örneğin bir kararında 20. Mad-
deyle ilişkili olarak kişisel verilerin korunmasını insan onurunun korunmasının
özel bir biçimi olarak değerlendirmiş (E. 2013/84, K. 2014/183, 4.12.2014); iki
kararında Anayasa’nın 2. maddesindeki sosyal devleti insan onurunu korumayı
amaçladığını belirtmiştir. (E. 2012/87, K. 2014/41, 27.2.2014-sağlık hizmetleri; E.
2012/40, K. 2012/158, 18.102012-İş Kanunu) Az sayıda başka örnekler olmakla
birlikte iptal/itiraz başvurularında doğrudan anayasada yer alan 17/3 bağlamı
dışında çok sık atıf yaptığı bir kavram olduğunu söylemek güçtür. Buna karşılık
başvurularda ve karşı oylarda kavram daha yaygın kullanılmaktadır.
92
Gözler, “Sigara İçme...”, s. 37.
93
Gözler, “Sigara İçme...”, s. 50.
94
Olumsuz bir eylemde, bir edimden farklı olarak bir eylemi yapmama kararı söz
konusudur. Olumlu edimlerde bu edimin gerçekleşmesinin etki alanı daha fazla
ve bu nedenle bir başka özgürlükle teması daha yoğun olabileceği gibi pek çok
olumlu edim özgürlük alanını aşıp bir hakka dönüşmeyi gerektirebilir. Bunun ba-
riz bir örneği çocuk yapmama özgürlüğü ile kürtaj hakkı arasındaki farkta karşı-