285 / 473
Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları
284
usul ve esaslar hakkında bir Yönetmelik çıkarılması öngörülmüştür.
Bu yönetmelik ilk olarak 13.06.2003 tarihinde “Tüketici Sözleşmele-
rinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik” adıyla çıkarılmış
6
, daha
sonra 17.06.2014 tarih, 29033 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve eski
yönetmeliği mülga eden, Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar
Hakkında Yönetmelik çıkarılmıştır.
Bu çalışmamızda tüketici sözleşmelerinde yer alan haksız şart-
ların tüketici yönünden bağlayıcı olmamasının sonuçlarını 01.07.2012
tarihinden itibaren Türk Borçlar Kanunu’nda yer alan genel işlem şart-
larına ilişkin düzenlemeyle karşılaştırmak suretiyle detaylı bir şekilde
inceleyeceğiz.
I- HAKSIZ ŞART KAVRAMI
A.Genel Olarak
Günümüzde ulaşılan kütlesel üretim, sözleşmelerin de kütlesel-
leşmesine yol açmıştır. Yığınlara mal ve hizmet sunan işletmeler ve
bunların birlikleri, bu sözleşmelerden aleyhlerine olarak çıkabilecek
sorunları bertaraf edebilmek için, uzman hukukçularına, çeşitli söz-
leşme tipleri hazırlatmaya başlamışlardır.
7
Bu sözleşme türleri ekono-
mik ilişkilerin karmaşıklığı ve seyri içinde hiç de adil olmayan ve öyle
görünse de gerçek anlamda bir irade özerkliğinden bahsedilemeye-
cek sonuçların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Daha doğru ifadeyle,
sözleşme serbestisi ilkesi, kapitalist ekonomik işleyişte, güçlü serma-
ye gruplarının hakimiyeti karşısında iradesini sağlıklı şekilde ortaya
koyamayan, hatta içinde bulunduğu koşullar gereği sağlıklı bir irade
oluşturamayan bireyleri koruyamamıştır.
8
Tüketiciler, işletmeler karşısındaki psikolojik ve entelektüel zaafları
nedeniyle, sözleşme içeriğinin belirlenmesinde etkili olamamakta; söz-
leşme tek taraflı olarak müteşebbis tarafından adeta dikte edilmektedir.
Dikte edilen bu şartlar ise genelde hep tüketiciyi mağdur eden bir nite-
lik arz etmekte, Borçlar Kanununda yedek hukuk kuralları ile tanınmış
6
(RG. 13.06.2003, S.25137).
7
Ayşe Havutçu, Açık İçerik Denetim Yoluyla Tüketicinin Genel İşlem Şartlarına
Karşı Korunması, Güncel Hukuk Yayınları, İzmir 2003, s.2 vd.
8
Umut Yeniocak, “Borçlar Kanunu’na Göre Genel İşlem Şartlarının Yargısal
Denetimi”,
Türkiye Barolar Birliği Dergisi,
Ankara 2013, Sayı 107, s.76.