287 / 473
Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları
286
Hakkındaki Kanun’un 5.maddesine göre, “haksız şart”, “
Tüketiciyle
müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan
hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici
aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır
.” şeklinde tanımlan-
mıştır. Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetme-
liğin 4.maddesinin (c) bendine göre, haksız şart,
“Tüketiciyle müzakere
edilmeden sözleşmeye dahil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yü-
kümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine
dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarını”
ifade etmektedir.
Haksız şartların en çok yer aldığı sözleşmeler, bankalar ile tüketi-
ciler arasında yapılan kredi sözleşmeleri, sigorta, taşımacılık, elektrik,
su v.b hizmetlerin sunumu gibi alanlar olmakla bu tür sözleşmeler gi-
derek yaygınlaşmaya başlamıştır.
12
Bu alanlarda yapılan sözleşmelerde
yer alan haksız şartların denetimi ise sözleşmenin taraflarından biri-
nin tüketici olması halinde Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
hükümleri gereği olacaktır. Zira Tüketicinin Korunması Hakkında Ka-
nun m.5 uygulama alanı itibariyle sadece tüketicilere karşı kullanılan
genel işlem koşullarının denetlenmesi imkânı getirmiş, buna karşılık
tüketici olmayanlar özellikle tacirler arasında kullanılan genel işlem
koşullarının denetimi düzenleme alanı dışında bırakılmıştır.
13
II- HAKSIZ ŞARTLARIN UNSURLARI
A.Tüketici İle Müzakere Edilmemesi
Tüketici sözleşmesindeki bir kaydın haksız şart olarak değerlen-
dirilmesi için, öncelikle, bu kaydın tüketici ile müzakere edilmeden
sözleşmeye konulmuş olması gerekir.
14
Zira Tüketicinin Korunması
Hakkında Kanun’un 5. ve Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar
Hakkında Yönetmeliğin 4.maddelerinde, “
Tüketiciyle müzakere edilme-
den sözleşmeye dahil edilen şartlar”
şeklinde yer alan ifade ile, bir kay-
dın haksız şart olarak kabul edilebilmesi için, tüketici ile müzakere
12
Akipek, s.331; Ömer Çınar, Tüketici Hukukunda Haksız Şartlar, Yayınlanmış
Doktora Tezi, İstanbul 2009, s.20.
13
Yeşim M. Atamer, “Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşlem
Koşullarının Denetlenmesi,TKHK m.6 ve TTK m.55, f.1 (f) ile Karşılaştırılmalı
Olarak”, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu,Bildiriler,Tartışmal
ar,
BATİDER
, Ankara 2012, s.10.; ayrıca bkz (TKHK m.2 ve 3).
14
Akipek, s.333; Aslan, s.317; Çınar, s.21.