297 / 473
Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları
296
- “ Tur, masraflar arttığı oranda fiyatları buna göre ayarlama hak-
kını saklı tutar.”
- “ Teslim tarihine kadar fiyatlarda gerçekleşen artışlar müşteriye
yansıtılır.”
Yukarıda verilen örneklerde görüldüğü üzere, tüketici aleyhine
hükümler, sözleşmelere serbestçe konulmakta
ve sunulan hizmetten
yaralanmak için tüketiciler, bu sözleşmeleri imzalamak zorunda bı-
rakılmaktadır. Tüketicilerin büyük bir çoğunluğu bu haksız şartları
okuyup inceleme imkânı dahi bulamamaktadır. Bu durumda tüketici-
ler, baskın durumda olan firmalar karşısında hak kaybına uğramakta-
dır. 2012 yılında Türk Borçlar Kanunu
37
ile tüketici sözleşmelerindeki
haksız şartlar ile aynı nitelik taşıyan genel işlem koşullarının deneti-
mine ilişkin düzenlemeye yer verilmiş olması yerinde bir düzenleme
olmakla çalışmamızın bu kısmında genel işlem şartlarına da değin-
mek te uygun olacaktır.
IV- TÜRK BORÇLAR KANUNU’NA GÖRE GENEL İŞLEM
ŞARTLARININ DENETİMİ VE TKHK HÜKÜMLERİNE
GÖRE HAKSIZ ŞARTLAR İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Borçlar Hukukumuzda sözleşme özgürlüğü ilkesi hâkimdir. Bu
ilke gereğince sözleşme tarafları, kanuni sınırlar çerçevesinde diledik-
leri gibi sözleşme meydana getirebilirler. Sözleşme özgürlüğü, tarafla-
rın bir sözleşmeyi yapıp yapmaması, istenilen tip ve içerikte sözleşme
yapması, sözleşmenin karşı tarafını seçmesi, sözleşmeye son verebil-
mesi ve sözleşmenin şeklini belirleyebilmesi hususundaki serbestisi
anlamına gelmektedir.
38
Bu kural gereğince kimse istemediği bir tipte
ve istemediği kimseyle sözleşme yapmaya zorlanamaz. Bu açıdan söz-
leşme özgürlüğü ilkesi, eşit pazarlık ve ekonomik güce sahip taraflar
arasında oluşması halinde anlam kazanır. Ekonomik anlamda eşit
olan iki taraf bakımından sözleşme özgürlüğü tam anlamıyla varlığını
37
(R.G. 04.02.2011, 27836).
38
Safa Reisoğlu, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler,Beta Yayınları, İstanbul
2014,,s.81; Kemal Oğuzman/ Turgut Öz, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Filiz
Kitabevi, İstanbul 1995,s.19; Selahattin Sulhi Tekinay/Sermet Akman/Haluk Bur-
cuoğlu/Atilla Altop, Borçlar Hukuku, Cilt I,5.Baskı, İstanbul 1985, s.438; Haluk
Tandoğan,Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Vedat Kitapçılık,İstanbul 2008, s.9-
10;Atamer, s.9.