300 / 473
TBB Dergisi 2016 (122)
Süleyman TOPAK
299
Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun m.5 hükmünde yer alan
haksız şartlar için öngörülen
“bir sözleşme şartının önceden hazırlanması”
,
“standart sözleşmede yer alması”
ve
“tüketiciyle önceden müzakere edilme-
mesi”
durumları Türk Borçlar Kanunu’nun
genel işlem koşulları hü-
kümleriyle de benzer nitelikte düzenleme içermektedir.
44
Ancak ka-
naatimizce Almanya’daki düzenlemeyle benzer bir düzenleme bizim
ülkemiz açısından düzenlense daha isabetli olurdu. Zira TBK.m.20
gerekçesinde belirtildiği üzere
“Alman hukukunda daha önce özel bir
kanunla düzenlenmiş olan genel işlem koşulları, belirtilen hükümler de göz
önünde tutularak, Alman Medenî Kanunu’nun (BGB) 305 ve devamı madde-
lerinde genel hüküm niteliği kazandırılarak yeniden düzenlenmiştir. Böylece,
söz konusu hükümlerin uygulama alanının sadece tüketicilerle sınırlı kalması
önlenmiştir.
” Hal böyleyken 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’ndan önce
olmak üzere hukukumuzda ilk defa genel işlem koşullarına ilişkin
pozitif düzenlemenin 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında
Kanun’da öngörüldüğü ve bu düzenlemenin sadece bir tarafının tü-
ketici olduğu sözleşmelere etki edeceği gerçeği karşısında daha genel
bir kanun olan Borçlar Kanunumuzda bu düzenlemenin önceden yer
almaması eleştirilmesi gereken bir durumdur. Çünkü 6098 sayılı Türk
Borçlar Kanunu’muzda genel işlem şartlarına ilişkin düzenlemenin ilk
defa yer alması nedeniyle özellikle bankalar ile tacirler arasında ka-
nunun yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilen birçok sözleşmede
kullanılan genel işlem koşulları denetim dışı bırakılmış ve birçok tacir
bu nedenle zarar görmüştür. Zira genel işlem koşulları kullanılarak
kurulan sözleşmeler ancak doğrudan içerik denetimine tabi tutulup
hâkimin sözleşmeye müdahale etmesi ve sözleşme dengesini yeniden
kurmasıyla adil bir çözüme kavuşabilir.
45
Banka kredi sözleşmelerinde yukarıda belirttiğimiz gibi çok sa-
yıda genel işlem şartları mevcuttur. Bankalar bu sözleşmelerde, her
türlü alacaklarına ilişkin müşterinin durumu ne olursa olsun uhde-
lerine ulaşan para, kıymetli evrak, tahvil v.s üzerine kendi alacakla-
44
Zira TBK. m.20 gerekçesinde belirtildiği üzere, “Avrupa Birliği mevzuatı kapsa-
mında olmak üzere, 5 Nisan 1993 tarihli ve 93/13/EWG sayılı “Tüketici Sözleşme-
lerindeki Kötüye Kullanılabilecek Şartlara İlişkin Direktifte ve Avrupa Komisyo-
nu tarafından Avrupa Parlamentosu’na sunulan” Avrupa Sözleşme Hukuku’na
yönelik 2003/C 63/01 sayılı Eylem Plânının 4.2 maddesinde genel işlem koşulla-
rına ilişkin ayrıntılı düzenlemeler öngörülmüştür.”
45
Atamer, s.143; Aydoğdu, s.123; Havutçu, s.154-155
.