305 / 473
Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları
304
durumunda, tespit tarihinden önce tüketicilerle kurulan ve halen geçerli olan
sözleşme metinlerinden bu şartların çıkarıldığı kabul edilir.
(4) Bakanlıkça verilen sürenin bitimine kadar, sözleşmeyi düzenleyen ta-
rafından haksız şartların sözleşme metninden çıkarılmaması halinde, aykırı-
lığın tespit edildiği her bir sözleşme için Kanunun 77’ nci maddesi uyarınca
idari para cezası uygulanır
.
”
Görüldüğü gibi idari denetim aslında pasif olarak öngörülmüştür.
Yani tüm standart şart içeren sözleşmelerin Bakanlık denetiminden
geçmesi ve onay alması söz konusu değildir.
52
Bakanlık resen veya
şikâyet üzerine tüketici sözleşmelerinde idari denetim yapabilecektir.
Bakanlık tarafından haksız şart olarak tespit edilen ve ilan edilen
sözleşme şartlarının, tüketiciler tarafından müzakere edilip edilmedi-
ğine bakılmaksızın kesin olarak hükümsüzlük yaptırımına tabi olaca-
ğı aşikârdır. Burada bir anlamda yargısal denetim eliyle gerçekleşecek
denetimin başlangıçta idare tarafından yapılması söz konusudur.
53
C. Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Yargısal Denetimi
ve Yaptırımı (Kesin Hükümsüzlük)
Yürürlük denetiminden geçerek sözleşmenin içeriğine dahil ol-
muş bir sözleşme kaydının, içerik denetimi sonucunda hükümsüz sa-
yılması durumunda, söz konusu kaydın hükümsüzlüğü söz konusu
olur. Avrupa Birliği Yönergesi’nin 6.maddesinde de, içerik denetimi
sonucunda, önceden düzenlenen bir sözleşme kaydının, tüketicinin
menfaatlerini dürüstlük kuralına aykırı olarak, oransız şekilde ihlal
ettiğinin belirlenmesi durumunda hükümsüz sayılacağı, sözleşmenin
geri kalanının ise geçerli olacağı düzenlenmiştir. Yargısal olarak stan-
dart şartların (genel işlem şartlarının), tüketici aleyhine haksız şart
olup olmadığı onların denetimiyle anlaşılabilir. Bu bağlamda yapıla-
cak denetim de yargısal denetimdir.
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 5.mad-
desi 2.fıkrasına göre;
“
Tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde yer alan
haksız şartlar
kesin olarak hükümsüzdür
.
Sözleşmenin haksız şart-
lar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda sözleşmeyi
52
Aydoğdu, s.193.
53
Aydoğdu, s.194.