dergi-122

Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları

306

taraflarından biri, kesin olarak hükümsüz sayılan bir kısım şartlar ol-

masaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri sü-

rüp ispatlayarak tam hükümsüzlüğü ileri sürebilir. Ancak bu genel

düzenlemeden farklı olarak, tüketici sözleşmelerindeki haksız şartlar

bakımından ve Türk Borçlar Kanununa tabi genel işlem koşullarında,

kısmi hükümsüzlüğün tam hükümsüzlüğe dönüştürülmesi engellen-

miştir.

Tüketici sözleşmelerindeki içerik denetimi neticesi haksız sayılan

şartların bağlayıcı olmamasının sonucu, kısmi hükümsüzlük hali ol-

duğu için, kısmi hükümsüzlüğün koşullarının ve sonucunun incelen-

mesinde yarar vardır.

1. Kısmi Hükümsüzlük

a. Genel Olarak

Türk Borçlar Kanunu 27.maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen

kısmi hükümsüzlük, sözleşme özgürlüğünün sınırlarının aşılması

durumunda, sözleşmenin akıbetine ilişkin Türk Borçlar Kanunu’nun

27.maddesinin ilk fıkrasının sınırlanması niteliğinde bir yaptırımdır.

Kısmi hükümsüzlük ile yapılan sözleşmenin varlığının korunarak, ta-

rafların sözleşme özgürlüğü sonucunda ortaya koydukları iradeye say-

gı gösterilmesi amaçlanmıştır.

Ancak tarafların iradesinin aksi yönde

belirmesi, yani hükümsüz olan bu sözleşme şartı olmasaydı bu sözleş-

Aydoğdu, s.197; ayrıca bkz. Gümüş,s.73.

Çınar, s.156; TBK. 27.madde: “ (1) Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu

düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkansız olan sözleşmeler kesin

olarak hükümsüzdür.(2)Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hüküm-

süz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın

sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak

hükümsüz olur.”

Atamer, s.222; Çınar, s.156; Eren, s.312. TBK.m.25’in gerekçesinde, TBK 27’deki

kesin hükümsüzlüğe atıf yapılmaktadır. Buna göre; “Bu tür hükümlerin yaptırı-

mı, Tasarının 27 nci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesi anlamında kesin

hükümsüzlük olacaktır. Başka bir ifadeyle burada, aynı fıkranın ikinci cümlesi-

nin uygulanması söz konusu değildir. Bu sebeple, sözleşmenin kapsamına dahil

edilen hükümlerden genel işlem koşullarına konulması yasak olanlar dışındaki-

ler, geçerliliklerini koruyacaktır. Tasarının 21 inci maddesinde genel işlem ko-

şullarının bağlayıcılığı, bu maddede ise, söz konusu koşulların içerik denetimi

düzenlenmektedir.”(İlhan Helvacı, Gerekçeli-Karşılaştırmalı-İçtihatlı-Notlu Yeni

Türk Borçlar Kanunu ve Türk Borçlar Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli

Hakkında Kanun, On İki Levha Yayıncılık,İstanbul 2011,s.91-93).