381 / 473
Vatandaşlık Hukuku Temel İlkelerinin Türk Hukuku ve Kıbrıs Türk Hukuku Açısından ...
380
daşlıktan çıkarma ve kaybettirme kurumları (sonradan ortaya çıkan
vatansızlık)
35
ile birlikte, bazı devletlerin münhasıran, kan ve toprak
esasını kabul etmiş olmaları (doğum anında ortaya çıkan vatansızlık)
36
gösterilmektedir.
Vatansızlığın ortaya çıkaracağı bazı sakıncaları kısaca ifade ede-
cek olursak;
37
- Kişinin hukuki işlemlerinin geçerli olup olmadığının saptanma-
sında (ehliyetinin), ulusal hukuku bulunmaması sorun yaratacak-
tır,
- Kişi, bulunduğu hiçbir devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olmadığı
için, her devletten sınır dışı edilebilecektir,
- Kişi, hiçbir devletin diplomatik korumasından yararlanamayacak-
tır.
- Devlet açısından, ülkesinde yaşayan kişinin, vatandaş olmaması
nedeniyle, askerlik gibi vatandaşlık “hak ve ödevleri”ni yerine ge-
tirmemesi sorun teşkil edecektir.
Her ne kadar, herkesin vatandaşlığı olması gerektiği ilkesi genel
geçerli kabul edilse de, fiili olarak bunun sağlandığı söylenememek-
tedir.
Vatansızlığın önlenmesine ilişkin olarak BM tarafından, Ekono-
mik ve Sosyal Konseyce kabul edilen tavsiyeler ile hükümetlere “öğüt-
ler” verilmekte, diğer yandan da vatansızlığı ortadan kaldırmak ya da
azaltmak amacı ile çok taraflı sözleşmeler
38
yapılmaktadır.
Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu”, TBBD, S. 107, 2013, s.
223.
35
Kişi, vatandaşlıktan çıkarıldıktan sonra ya da vatandaşlığını kaybettikten sonraki
vatandaşlık statüsü ile devlet artık ilgilenmemekte; bu şekilde de kişi vatansız
kalabilmektedir. Berki, s. 25.
36
Örneğin, münhasıran toprak esasını benimsemiş bir devletin vatandaşlarının,
yine münhasıran kan esasını benimsemiş bir devlet ülkesinde doğan çocukları,
vatansız kalacaktır. Berki, s. 23-24. Diğer yandan, doğum ile ortaya çıkan vatan-
sızlığa; hem ana hem de babanın vatansız olduğu ve çocuğun, kan esası ile vatan-
daşlığın kazanılmasının benimsendiği bir ülkede doğması da örnek gösterilebilir.
37
Aybay/Özbek, s. 54-55.
38
Bazı Vatansızlık Halleri Hakkında Protokol, 1930 (Protocol Relating to a Certain
Case of Statelessness, League of Nations, 1930), <<
http://www.refworld.org/docid/3ae6b39520.html>>, Birleşmiş Milletler VatansızlarınHukuki DurumuHak-
kında Sözleşme, 1954 (Convention Relating to the Status of Stateless Persons, 1954),