384 / 473
TBB Dergisi 2016 (122)
Ayhan DOLUNAY
383
Bu esas, 19. yy. başlarına kadar varlığını sürdürmüş, sonrasında
ise, yeni bir vatandaşlık kazanma ya da vatandaşlığı değiştirme hu-
susları ile ilgili olarak kişinin iradesine önem verilmesi gerektiği fikri
benimsenmiştir.
Yukarıda yer verdiğimiz diğer iki ilke, vatansızlığı ve çok vatan-
daşlığı önlemeye yönelikken, kişilere, vatandaşlığını seçme ve değiş-
tirmede özgürlük tanıyan bu ilkenin hedeflediği “özgürlüğün” teorik
açıdan, bir
“insan hakkı”
olarak büyük önem arz etmesine karşın, fiili
hale gelmesi oldukça güçtür. Çünkü kişinin, bir devlet vatandaşlığın-
dan feragat ederek ya da vatandaşlığını muhafaza ederek
46
, diğer bir
devletin vatandaşlığına geçebilmesi için, vatandaşlık verecek devletin
kabulü gerekmekte ancak, hiçbir devlet, kendi vatandaşlığına geçmek
isteyen yabancıyı kabul etmek zorunda değildir.
Yine hiçbir devlet, vatandaşlarını, kendi vatandaşlığından çıkması
için teşvik etmemelidir ve vatandaşların, vatandaşlıklarını terk etme-
si, bağlı oldukları devletin yasaları ve yetkili makam kararları ile bağ-
lıdır. Bu ilkenin bir gereği olarak,
hiç kimseye zorla vatandaşlık verilemez.
Erginler için geçerli olan bu ilke, küçükler ve bir takım hallerde, ör-
neğin yabancı erkek ile evlenen kadınlar için geçerli olmamaktadır.
47
İHEB md. 15/2 uyarınca,
“Hic kimse keyfi olarak yurttaslıgından veya
yurttaslıgını degistirme hakkından yoksun bırakılamaz.”.
Düzenleme ile vatandaşların, “keyfi” olarak vatandaşlıktan ya da
vatandaşlığını değiştirme özgürlüğünden,
keyfi olarak
yoksun bırakıl-
ması, “yasaklanmıştır”. Bu gibi hallerde, genellikle, kişi, yargı yoluna
başvurabilmektedir. Ancak, başvurunun, bağımsız yargı organlarınca
değerlendirilmesi güvencesi bile, her devletçe kabul edilmiş değildir.
48
46
Kişinin, bir başka vatandaşlığa geçmesiyle birlikte, eski vatandaşlığından feragat
etmesi gerekmekte; çok vatandaşlık kabul edilmemekteydi. Berki, s. 38. Ancak gü-
nümüzde, çok vatandaşlığa bakışın eskisi gibi olmaması nedeniyle, genellikle, kişi
başka bir vatandaşlığa geçerken eski vatandaşlığını da muhafaza edebilmektedir.
Ancak, belirtmek gerekir ki, halen çok vatandaşlığı benimsememiş devletler de
bulunmaktadır ve bu nedenle, kişi bir başka devlet vatandaşlığını seçerse, artık,
eski vatandaşlığını muhafaza edemeyebilmektedir.
47
Aybay/Özbek, s. 57. Ayrıca Bkz. Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi, md. 4/d:“Bir
Taraf Devlet vatandası ile yabancı arasında ne evlilik, ne evliligin sona ermesi, ne
de evlilik sırasında eslerden birisinin vatandas- lıgını degistirmesi, kendiliginden
diger esin vatandaslıgına etki eder.”.
48
Aybay/Özbek, s. 57.