263 / 561
Bir Ceza Muhakemesi Hukuku İşlemi Olarak Adli Arama...
262
Arama için kural olarak hâkim kararı gereklidir ve hâkim, makul
şüphenin bulunduğu hallerde arama kararı verebilir. Aramaya hangi
hâkimin karar vereceği konusunda ise “Soruşturmada Cumhuriyet
Savcısının Hâkim Kararı İstemi” başlıklı CMK’nın 162. maddesi yol
gösterici olacaktır. CMK 162. maddeye göre “
Cumhuriyet savcısı, ancak
hâkim tarafından yapılabilecek olan bir soruşturma işlemine gerek görürse,
istemlerini bu işlemin yapılacağı yerin sulh ceza hâkimine bildirir. Sulh ceza
hâkimi istenilen işlem hakkında, kanuna uygun olup olmadığını inceleyerek
karar verir ve gereğini yerine getirir”
Yine Adli ve Önleme Aramaları
Yönetmeliği’nin Tanımlar başlıklı 4. maddesinde Yönetmelikte geçen
hâkim sözünün, sulh ceza hâkimini veya hâkimi ifade edeceği belir-
tilmiştir. Bu kapsamda, soruşturma aşamasında arama kararını arama
işleminin yapılacağı yer sulh ceza hâkimi verecektir.
CMK m.119 hâkimin arama kararını düzenlemekle birlikte ayrı-
ca gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcısına ve
kolluk amirine de arama emri verme yetkisi vermiştir. İfade etmek ge-
rekir ki, konutta, işyerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda
arama için sadece hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan
hallerde Cumhuriyet savcısının yazılı emri geçerlidir, kolluk amirine
burada yetki verilmemiştir. Düzenlemeye göre, aleni yerlerde arama
için kolluk amirinin yazılı emri kabul edilmektedir.
Anayasa ve CMK’daki düzenlemeler uyarınca Cumhuriyet savcı-
sının ve kolluk amirinin arama emri verme yetkisi belirli koşullara
durumda aranan yazılı emir şartına yönelik eleştiri için bkz. Öztürk-Erdem, s.
598.; Yasemin F. Saygılar, “Arama”, Uğur Alacakaptan’a Armağan, İstanbul Bilgi
Üniversitesi Yayınları, C. 1, 2008, s. 632. İfade etmek gerekir ki, bu düzenleme
ile kolluğun yetkisi tamamen ortadan kaldırılmamış olup hakim kararı ve yazılı
emir almadan arama yapma yetkisi zaman ve yer bakımından sınırlandırılmıştır.
Arama tedbiri, temel hak ve özgürlüklere ve özellikle özel hayatın gizli alanına
müdahale oluşturduğundan bu şekilde aramanın ölçüsüz gerçekleştirilmesinin
engellenmesi amaçlanmıştır. Kolluğun yetki alanını genişleten, ucu açık ve belir-
siz bırakan düzenlemeler özellikle toplum ve birey menfaatleri arasında hassas bir
denge gözetilmesini gerektiren arama tedbiri açısından son derece sakıncalıdır.
Bu bakımdan arama kararı verme yetkisinin kural olarak hâkim kararına bağlı
olması birey açısından önemli bir güvence oluşturmaktadır. İnsan haklarını ve
hukuku koruyarak maddi gerçeğe ulaşma amacı doğrultusunda bu düzenleme-
leri suçla mücadeleyi zorlaştıran bir düzenleme olarak değerlendirmek de yanlış
olacaktır. Kaldı ki, CMK suçtan önce değil; suç işlendikten sonra uygulanacak hü-
kümleri ihtiva ettiğinden bu durumun suçların önlenmesini zorlaştıracağı iddiası
dayanaktan yoksundur. Bkz. Öztürk-Erdem, s.585.