525 / 561
Uluslararası Hukuk Açısından Sığınma, Göç, Nüfus Mübadelesi Vatansızlık...
524
Tarihe bakıldığında, sığınma olaylarına antik çağlardan
59
baş-
layarak günümüze dek yaşanageldiyse de konuya ilişkin hukuk ku-
rallarının yaratılması,
ilk kez
Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında
yaşanan, ülkelerini (krallık, imparatorluk, sultanlık gibi) topluca terk
eden kişiler gözönünde bulundurularak, Milletler Cemiyeti’nin gün-
demine taşınmıştır. Savaşın ardından 1919 yılında imzalanan Versay
(
Versailles
) Antlaşması’yla kurulan Milletler Cemiyeti (
i.
League of
Nations
;
f.
Societe Des Nations
), sığınmacılar sorunuyla ilgili olarak
eyleme geçmek zorunda kalmış ve böylece sığınmacılar konusuyla
ilgilenen ilk uluslararası kurum olmuştur
60
.
(i) Sığınma sorunu:
Geleneksel olarak “sığınma hakkı”
61
, uyruğunda
62
bulunduğu ya
da oturduğu
63
devlette, uğradığı baskılar yüzünden ülkesini terket-
mek zorunda kalan, yani ülkesinden kaçan bir kimseye (yabancıya),
gittiği üçüncü ülke devleti tarafından verilen sınırdan geçme, yani
geçerli yolculuk belgeleri olmasa dahi ülkeye gelmek sınırdyan içeri
girmek ve ülkede kalmak konusunda izin verilmesi hakkına verilen
addır. Dolayısıyla, burada gerçekte sözkonusu olan, bu ülkede sığınma
olanağı bulunup bulunmadığını sorgulamak için gidilen, yani sığın-
maya çalışılan devlete ait bir haktır. Özellikle 20. Yüzyılın ikinci yarı-
sından başlayarak, sığınma hakkı deyiminin, kişilerin başka bir devle-
tin ülkesine kabul edilmesi bakımından hukuksal bir yükümlülük var
olduğu biçiminde kullanıldığı görülmektedir. Başka bir deyişle, kişiler
lehine doğmuş bir uluslararası hakkın söz konusu olduğu anlamında
59
Örneğin,İsrailoğullarınınfiravunlarınyönetimindekiMısır’dayaşarkengördükleri
baskılardan kaçtıkları ve bu kaçış sırasında Hz. Musa’nın olara yardımcı olduğu
anımsanacaktır. Böylece ilk yerleştikleri Kudüs başta, Ortadoğu’dan İspanya göç
ettikleri, buranın Müslümanların işgalinden sonra, hükümdarın Katolik olmasına
bağlı olarak İsrailoğullarını ya din değiştirmek ya da İberya dışına gitmek zorunda
bırakan Engizisyonuna uğrayarak, önce Portekiz’e ardından Osmanlı ülkesine
geldikleri anımsanacaktır.
60
Versailles Antlaşması, Milletler Cemiyeti Kurucu Antlaşması m. 1-30, 28 Haziran
1919.
61
“İltica” hakkı, geleneksel olarak kullanılan Arapça kökenli kavramdır. Burada ya-
zar, arı bir dil kullanmaktan yanadır, dolayısıyla terimleri yineleyerek vermekte-
dir.
62
Taabiyetinde bulunduğu.
63
“İkamet ettiği”.