Dergi(124)

Uluslararası Hukuk Açısından Sığınma, Göç, Nüfus Mübadelesi Vatansızlık...

536

Uluslararası sığınmacı hukukunun gelişmesine yön veren olaylar

arasında yukarıda sayılan I.Dünya Savaşı boyunca ve sonrasındaki

nüfus hareketleri incelendiğinde, 1951 Sözleşmesi çerçevesinde “sığın-

macı” olabilmek için aranan koşullar ile I.Dünya Savaşı dönemindeki,

tek tek, somut durumlara özgü anlaşmalarla düzenlenerek, sığınmacı

olarak kabul edilen Rus, Ermeni, Asurî, Keldani ve Alman sığınma-

cıların gerçekte birbirine benzer koşullarda ülkelerinden ayrılmış ol-

dukları görülür. Ne var ki, özellikle I. Dünya Savaşı sırasında ve sonra-

sındaki olayların, onlara ilişkin çözümleme yapan yazarların bakışına

göre farklı biçimde yorumlandığı ve sunulduğu görülmektedir. Örne-

ğin Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılan toprakları üzerinde yeni ku-

rulan iki devletten Yunanistan ve Türkiye arasında, modern Türkiye’yi

kuran 1923 Lozan Antlaşması’na ek

olarak yeni kurulan iki komşu

devletten Yunanistan ve Türkiye arasında varılan “Ahali Mübadelesi-

ne ilişkin Anlaşma”yla ahali mübadelesi yapılmıştır. Böylece, Osmanlı

İmparatorluğu’nun günümüz Türkiye Cumhuriyeti Devletinin ülke-

sinde topraklarda yaşayan birbuçuk (1,5) milyon Yunanlı ile günümüz

Yunanistan topraklarındaki beşyüzbin (500,000) Müslüman Türk’ün

değiş tokuş edilmesini öngörmektedir. ‘Ahali mübadelesi’, imparator-

lukların sona erdiği dönemde, evrensel düzlemde görev yapan Millet-

ler Cemiyeti’nin bir çözüm olarak gördüğü ve ilgili devletlere önerdiği

bir yöntemdir. Bu önerinin yansıması olarak, 1912 yılında Osmanlı

İmparatorluğu ile Bulgar ve Sırp Krallıkları arasında ahali mübadelesi

anlaşmalarının imzalandığı, ne var 1913’de başlayan Balkan Savaşları

dolayısıyla hiçbir zaman yürürlüğe konamadıkları bilinmektedir.

Yeni Dünya’

ya gelince:

I. Dünya Savaşına ilişkin tarih kaynaklarından, Ermeni sığınma-

cılarla ilgili kaynakça araştırıldığında, I. Dünya Savaşının başladığı

günlerde A.B.D.’nin Osmanlı Devleti nezdindeki zamanın büyükel-

çisi Henry Morgenthau tarafından sağlanan veriler esas alındığında,

Uluslararası Kızılhaç Komitesi (

ICRC

) tarafından yayımlanan Ermeni

nüfusun, 600,000-800,000 olarak verildiği

bilinmektedir. Bu sayılar

Ahali mübadelesinin temelde I. Dünya Savaşının neden olduğu insancıl çökün-

tüye bir çözüm arayan Nansen’in önerisi olduğu bilinmektedir. Bkz. Bruce Clark,

Twıce A Stranger (2006, UK) (Xİ+268 pp.)

“ Numbers given by the Red Cross is between 600.000 and 800.000, numbers given

by H. Morgenthau Jr. ”.