125

TBB Dergisi 2016 (125)

Hasan AYKIN

149

yöneliktir.

Türkiye’de sirkülerler ile yapılan bu tür izahatlar, gelir ida-

resinin belli bir durum için vergi mevzuatının ne şekilde yorumlana-

cağına ilişkin yorum ve görüşünü ifade etmektedir.

Çalışmada; mükellefin bilgilendirilme hakkının bir unsuru olan

özelge yoluyla izahat talep etme hakkı; mükellef hakları içindeki yeri,

bilgi edinme ve dilekçe hakkından farklılaşan yönü, tarihsel süreçte-

ki gelişimi, mükellefler açısından doğurduğu hukuki sonuçlar ve bazı

tartışmalı alanlar itibariyle inceleme konusu yapılmaktadır.

1. MÜKELLEF HAKKI OLARAK ÖZELGE TALEP HAKKI

Mükellef

, Arapça kökenli bir kelime olup kendisine külfet yük-

lenmiş, görev veya zahmet verilmiş kimse anlamına gelmektedir. Türk

Dil Kurumu mükellefi,

“vergi vermekle yükümlü olan kimse veya kuruluş”

olarak tanımlamaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nun

(VUK) 8 inci mad-

desinde ise mükellef;

vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüp

eden gerçek veya tüzel kişi

olarak tanımlanmıştır.

Söz konusu tanımlamaların mükellefin ödevlerine odaklı bir

yaklaşımı yansıttığı açıktır. Mükellefin gerek kelime ve gerekse Vergi

Usul Kanunu’nda yer alan terim anlamında ödev vurgusu hâkimdir.

Anayasa’nın vergileme konusunu düzenleyen 73 üncü maddesinin

başlığının

“vergi ödevi”

olması da bu vurgunun bir yansımasıdır.

Mükellefin, ağırlıklı olarak ödev esaslı şekilde tanımlanmasına

karşın, vergi ilişkisi ödevlerle sınırlı değildir. Bu nedenle vergi iliş-

kisinde mükellefin, kamu hukukundan doğan yetkisine dayanarak

vergi koyan devlete karşı maddi ve şekli yükümlülükleri ve hakları

olan kişi şeklinde tanımlanması

kapsam açısından daha doğru bir

yaklaşımı yansıtmaktadır. Çünkü vergi ilişkisi, tarihsel olarak için-

de mükellef haklarını da barındıran bir hukuki ilişkidir. İlişkinin bir

OECD, 2015, s. 288.

Mükellef yerine; “vergi mükellefi”, “yükümlü”, “vergi yükümlüsü”, “ödevli” gibi

kavramlar da kullanılmaktadır. Çalışmada, vergi mevzuatında tanımı yer alan ve

yaygın kullanıma sahip olan “mükellef” kelimesi tercih edilmiştir.

TDK, Türkçe Sözlük, Ankara, 2011.

04.01.1961 tarih ve 213 sayılı Kanun, 10-12 Ocak 1961 tarihli ve 10703-10705 sayılı

Resmi Gazetelerde yayımlanmıştır.

Halûk Egeli ve Mehmet Dağ, “Türk Vergi Hukuku Açısından Mükellef Hakları-

nın Değerlendirilmesi”,

Maliye Dergisi,

Temmuz-Aralık 2012, Sayı 163, s. 131.