125

Mükellefin Özelge Yoluyla İzahat Talep Hakkı, Hukuki Sonuçları ve Bazı Tartışmalı Konular

148

GİRİŞ

Soyut ve genel nitelikli kanun hükümlerinin somut olaylara uygu-

lamasında yorum ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Özellikle vergi mevzua-

tının çok sık değiştirilmesi ve karmaşık bir yapı arz etmesi, teknolojik

gelişmeler, finansal araçlardaki çeşitlenmeler, türev işlemlerin art-

ması, uluslararası ticari ve vergisel işlemlerin derinleşen boyutu, çok

uluslu şirketler, vergisel teşviklerdeki gelişmeler gibi pek çok unsur

mükelleflerin mevzuatı yorumlama konusunda idareden izahat talep

etme ihtiyacını artırmaktadır.

Mükellefin izahat talebi bir yönü ile ihtiyaç iken, diğer yönü ile

önemli bir mükellef hakkıdır. Mükellefin bilgilendirilme hakkının

(the

right to be informed)

bir uzantısıdır. Mükellef hakları alanındaki geliş-

melerle birlikte pek çok ülkede, mükellefin izahat talep hakkı, özellikle

son 20-30 yıllık dönemde, ayrı bir önem kazanmış olmakla birlikte; bu

hakkın izlerini Roma hukukuna kadar götürenler de bulunmaktadır.

Gelir idareleri, mükelleflerin izahat taleplerini esas itibariyle

iki yolla karşılamaktadırlar. Bunlardan birincisi, tereddüde düşü-

len vergisel olaylara ilişkin olarak doğrudan ilgili mükellefe yapılan

izahatlardır.

Bu tür izahatlar, özel izahat

(private ruling)

olarak isim-

lendirilmekte; Türk vergi sistemindeki karşılığı ise özelge (mukteza)

olmaktadır. Mükelleflerin İzahat Taleplerinin Cevaplandırılmasına

Dair Yönetmelik’te

özelge; mükelleflerin ve vergi sorumlularının ver-

gi durumları ve vergi uygulaması bakımından, kendilerince açık ol-

mayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında yazılı olarak açıklama

talebinde bulunmaları üzerine yetkili makamlarca kendilerine verilen

yazılı görüş olarak tanımlanmaktadır.

İkinci yöntem, tüm mükelleflere yönelik olarak yapılan izahatlar-

dır

(public ruling)

. Bu tür izahatların yapıldığı metinler çok sayıda mü-

kellefin vergi mevzuatının uygulanması sırasında belli bir konudaki

tereddütlerinin giderilmesi veya konunun kesinleştirilmesi amacına

Norman A. Sugurman, “Federal Tax Rulings Procedure”, Tax L Rev 1, 1954’ten

aktaran, Benjamin Alerie, Kalmen Datt, Adrian Sawyer ve Greg Weeks, “Advance

Tax Rulings in Perspective: A Theoretical and Comperative Analysis”, New Zea-

land Journal of Taxation Law and Policy, Volume 20, Aralık 2014, s. 366.

OECD, Tax Administrations 2015, OECD Publishing, Paris, 2015, s. 288.

28.08.2010 tarih ve 27686 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.