125

Avrupa Birliği’nin Temel Değerleri Üzerine

308

1. Giriş

Tarihsel açıdan bakıldığında, Avrupa Birliği’nin ortaya çıkışında

ekonomik nedenlerin belirleyici olduğu dikkat çekmektedir.

Avrupa

Birliği bir bakıma, Avrupa kıtasında kalıcı bir barış ve istikrar orta-

mının Avrupa ulusları arasında ekonomik alanda bir işbirliğinin sağ-

lanması ile mümkün olduğu düşüncesini esas almıştır. Nitekim dö-

nemin en önemli sanayi kolu olan kömür ve çelik endüstrisi alanında

işbirliğinin önünü açan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Antlaşması

(1951), Avrupa Birliği’nin temelini oluşturan ilk hukuki belge olarak

karşımıza çıkmaktadır. Kömür ve Çelik endüstrisi alanındaki işbir-

liğinin meyvelerini kısa sürede vermesi, Avrupa Birliği’ni ortak bir

pazarın oluşturulmasına sevk ederek ekonomik bütünleşmenin daha

ileri taşınmasının önünü açmıştır. Avrupa bütünleşmesinin temelinde

yatan düşünce başlangıçta ekonomik kökenli olsa da, özellikle Avrupa

Tek Senedi’nin (1986) kabulünden sonra ekonomik nedenlerin yanında

politik nedenlerin de Avrupa bütünleşme süreci üzerinde belirleyici

olmaya başladığını belirtmek gerekir. Avrupa Birliği’nin ekonomik bir

birlikten siyasi bir birliğe doğru evrilme süreci, Maastricht Antlaşması

(1992), Amsterdam Antlaşması (1997), Nice Antlaşması (2001) ve Liz-

bon Antlaşması (2007) ile devam etmiştir. Hatta günümüzde Avrupa

bütünleşmesinde politik nedenlerin artık ekonomik nedenlerin önüne

geçtiği ifade edilmektedir. Bu bakımdan, Avrupa Birliği’nin ekonomik

bir örgüt olmaktan çıkarak farklı alanlarda faaliyet yürüten siyasi bir

örgüte dönüştüğü belirtilmelidir.

Öte taraftan, siyasi bir birlik olarak nitelenmesinin Avrupa

Birliği’nde geçerli olması gereken değerler konusunda birtakım tar-

tışmaları kaçınılmaz kıldığı belirtilmelidir. Zira siyasi örgütlenmeler,

ekonomik yapılanmalardan farklı olarak ekonomik gayelere yönelme-

nin ötesinde belli bazı siyasi, hukuki ve felsefi değerleri esas almak-

tadır. Bununla birlikte, değerler konusundaki tartışmaların esasen

Avrupa Birliği’nin temellerinin atıldığı ilk dönemlere kadar uzandığı

ifade edilmelidir. Bu bağlamda, bir bütünleşme projesi olarak Avrupa

Birliği’nin başarılı bir biçimde hayata geçirilebilmesinin üye devletler

Bu konuda bkz. Ahmet M. Güneş, Avrupa Birliği Hukukuna Giriş, İstanbul 2013,

s. 3 vd.; Andreas Haratsch/ Christian Koenig/Matthias Pechstein, Europarecht, 9.

Auflage, Tübingen 2014, s. 3 vd.