125

TBB Dergisi 2016 (125)

Ahmet M. GÜNEŞ

309

arasında asgari bir homojenliği sağlayacak ortak bir değerler sistemi-

nin oluşturulmasına bağlı olduğu ellili yılların başından itibaren sık-

ça dile getirilmiştir. Nitekim kuruluşuna yönelik ilk adımların atıldığı

günlerden beri barış, ekonomik özgürlük ve bütünleşme, birçok kesim-

ce Avrupa Birliği’nin dayandığı üç sihirli değer olarak görülmüştür.

Avrupa Birliği’nin esas alması gereken değerlere kurucu antlaşmalarda

yer verilmesi ise, ilk defa Maastricht Antlaşması ile gerçekleşmiştir.

Bunun ardından, Amsterdam Antlaşması ile Kopenhag Kriterleri ola-

rak adlandırılan siyasi ve hukuki kriterlerin kurucu antlaşmalara dâhil

edildiği dikkat çekmektedir. Temel Haklar Şartı’nın 2001 yılında ilan

edilmesi de Avrupa Birliği’nin ortak değerlerinin oluşumu bakımından

önemli bir gelişmedir. Bunların dışında, Avrupa Birliği Anayasa Ant-

laşması Taslağı’nın I-2. maddesinde Avrupa Birliği’nin üzerine kuruldu-

ğu değerlere ilişkin müstakil bir norma yer verildiği bilinmektedir. Son

olarak, 1 Aralık 2009 tarihinde yürürlüğe giren Lizbon Antlaşması’nın

Avrupa Birliği Anayasa Antlaşması Taslağı’nda yer verilen bu düzen-

lemeyi aynen kabul ettiği belirtilmelidir. Bu bağlamda Avrupa Birliği

Antlaşması’nın (ABA) 2. maddesinde, Avrupa Birliği’nin insan onuru-

na saygı, özgürlük, demokrasi, eşitlik, hukukun üstünlüğü ve insan

haklarına saygı değerleri üzerine kurulu olduğu belirtilmiştir. Kurucu

antlaşmalarda yer verilen bu değerler, Avrupa Birliği bakımından fev-

kalade önem taşımaktadır. Zira bu değerler, Avrupa Birliği’nin siyasi,

hukuki ve felsefi temelini oluşturmanın yanında Avrupa Birliği’nde

ortak bir kimliğin oluşumuna katkıda bulunmakta, farklı ulusları bün-

yesinde barındıran bir devletler topluluğu olarak Avrupa Birliği’nin

bütünleşmesini sağlamakta, Avrupa Birliği’ne girişeceği faaliyetlerde

yol göstermekte ve bu faaliyetlere meşruiyet kazandırmaktadır.

2. Avrupa Birliği’nin Değerlerine İlişkin Temel Norm Olarak

ABA md. 2

Avrupa Birliği’nin esas aldığı değerlere ilişkin temel düzenleme

ABA’nın 2. maddesinde yer almaktadır. İki fıkradan oluşan bu dü-

Christian Calliess, JZ 2004, s, 1034; Kristin Sandfort, Der Schutz der gemeinsamen

Werte (Art. 2 EUV) innerhalb der EU am Beispiel Ungarns, Chemnitz 2014, s. 2.

Tarihsel gelişim konusunda bkz. Eberhard Grabitz/Meinhard Hilf/ Martin Net-

tesheim, Das Recht der Europäischen Union, 52. Ergänzungslieferung, München

2014, EUV Art. 2, N. 1 vd.