125

TBB Dergisi 2016 (125)

Emek BAYRAK

kapılan taraflar, çoğu zaman bir hakeme başvurma ya da aralarındaki

sorunu kendi aralarında çözme yolunu seçmişlerdir. Adalet mekaniz-

masının içinde bulunduğu bu kaotik yapı, farklı geleneklerden kay-

naklanan, birbiriyle çelişen ve

toplumun ihtiyaçlarını da karşılamayan

ilkelerin bir arada bulunmasının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

İlkel dönemde görülen şahsi öç, feodal dönemde de hakim bir uy-

gulama olarak varlığını sürdürmüştür. Şahsi öç, soya dayalı bir gü-

venceyi beraberinde getirmekle birlikte, aynı zamanda iç kargaşalara

da sebep olmuştur. Bu nedenle dönemin iktidarları bu uygulamanın

alanını daraltarak kargaşaya karşı önlemler almaya çalışmışlardır.

Ancak “faide” olarak isimlendirilen bu intikam türü, feodal dönemin

başat bir uygulaması olmuştur. Bunda, mahkemeye başvurmanın is-

tisnai bir durum olarak ortaya çıkmasının payı vardır. Çünkü döne-

min geleneksel yapısında zarara uğrayanın hakkını doğrudan eylem

yoluyla araması meşru sayılmıştır.

Bireyler ya da gruplar arası bir

karşıtlığa denk düşen bu çatışmaya, iktidarı temsil eden hiç kimsenin

müdahalesi yoktur. Kamusal davanın olmayışı, suç sonrasını bireysel

bir savaşa dönüştürmüştür. Zarara uğrayan taraf mahkemeye başvu-

rursa faile uygulanacak yaptırım kamusal bir nitelik taşımamakta; bir

zararın karşılığı ortaya çıkan bir hak niteliği taşımaktadır. Mahkeme-

nin buradaki işlevi bir hakemlik durumuna denk düşmekte, mahke-

me taraflara intikamlar zincirini kesintiye uğratan bir anlaşma imkanı

sunmaktadır.

Kilisenin dine karşı işlenmiş bir suç olarak kabul ettiği

sapkınlık suçuna karşı uyguladığı cezalar, yargılamanın kamusal nite-

lik sergilediği sınırlı örneklerdir. Bunun dışında düello da, feodal dö-

nemde anlaşmazlıkların çözümünde kullanılan bir yöntemdir. Mah-

kemelerin ortaya çıkışından sonra da varlığını sürdürmüştür.

Avrupa feodalitesinin XI. ve XII. yüzyıllarda geçirdiği önem-

li değişim, kentlerin ortaya çıkışıdır. Bu dönüşümü hazırlayan temel

dinamik; ticaretin yeniden doğması, tüccar ve zanaatkarların belli

Marc Bloch, Feodal Toplum, Çev: M. A. Kılıçbay,. 4.b., Ankara: Doğu Batı Yayın-

ları, 2005, s.475-478

Cenk Yiğiter, Feodal Dönemden Modern Döneme Geçişte Cezalandırma İktidarı-

nın Dönüşümü,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005, s.7

Foucault, s.201

Yiğiter, s.7