195 / 437
Merkezileşmeden Zaman-Mekân Sıkışmasına: Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği
194
1. GİRİŞ
a) İzmit’in en yoğun nüfuslu yerleşim bölgesi olan Yahya Kaptan
Mahallesi’nin hemen yanında bulunan tesislerindeki mevcut lastik
üretim kapasitesini %20 oranında arttırmak isteyen BRİSA lastik fab-
rikasının ÇED başvurusu Bakanlık tarafından 04.12.2014 Çarşamba
günü “Halkın Katılımı Toplantısı” adımıyla işleme konulmak istendi.
Toplantı salonuna giden bölge halkı bir dizi teknik bilgi talebinde bu-
lundu; bu talepler bir rapor halinde sunulmadığı müddetçe bu top-
lantının yapımına izin vermeyeceğini beyan etti; toplantıyı engelledi.
Çevre İl Müdürlüğü ÇED ve Planlama Şube Müdürü başkanlığında-
ki Bakanlık heyetinden toplantının yapılmadığına dair bir tutanak
isteyen yerleşimciler çevik kuvvet müdahalesiyle toplantı salonunda
atıldı; 3 vatandaş gözaltına alındı; bakanlık yetkilileri herhangi bir
tutanak tutmadan toplantıyı terk etti. Bölge halkının, süreci mahke-
meye taşıyabilmek için toplantının yapılmadığına ilişkin bir tutanağa
ihtiyacı vardı. Yahya Kaptan mahalle muhtarlığının Kocaeli Çevre İl
Müdürlüğü’nden talep ettiği toplantı tutanağının bir nüshası 26.12.2014
tarihli bir yazıyla muhtarlığa gönderildi. Tutanakta, toplantının so-
runsuz bir şekilde yapıldığı ve ÇED Raporu için sonraki aşamalara
geçilebileceği yazıyordu.
1
Geçildi de.
1
İlerleyen günlerde Kocaeli Çevre İl Müdürü’nün yerel basına verdiği bir demeç-
te 2014 ÇED yönetmeliğiyle birlikte artık genişlemek (kapasite arttırmak) isteyen
herhangi bir sanayi tesisinin ÇED raporu sunma zorunluluğunun ortadan kalk-
mış olduğu belirtiliyordu. İlk bakışta mesnetsiz gibi görünen bu ifadenin, bu yazı
için yürüttüğüm araştırma sırasında doğru olduğunu fark ettim. Elimizdeki son
yönetmelik olan 2014 yönetmeliği, ÇED raporu gerektiren faaliyetleri; “Ek-1 liste-
sinde bulunan projeler ve/veya Ek-2’de olup ön araştırma sonrasında “ÇED ge-
reklidir” kararı verilen projeler” olarak sunuyor. Ayrıca, “Kapsam dışı değerlen-
dirilen projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesinin planlanması
halinde, mevcut proje kapasitesi ve kapasite artışları toplamı ile birlikte projenin
yeni kapasitesi EK-1 listesinde belirtilen eşik değer veya üzerinde olan projelere”
de ÇED uygulanmak zorundadır diyor. BRİSA fabrikası 1993 yönetmeliğinden
önce faaliyete başladığı için 2014 yönetmeliği Geçici Madde-2 gereği “Kapsam
Dışı Projeler” arasındadır. Bu durumda BRİSA’nın kapasite artışında, kapsam dışı
bir proje olduğu için ÇED raporu gerekecektir. Öte yandan, 2003 ÇED yönetme-
liği aracılığıyla tanıştığımız “Olağanüstü Durumlar ve Özel Hükümler” kavramı
2014 yönetmeliğinde de var (Madde-24). Bu durumlardaki projeler için izlenecek
süreci Bakanlığın inisiyatifine bırakan bir madde bu. Maddenin -e- bendi şöyle:
“ Ek-1 listesi veya Ek-2 listesinde olup, eşik değeri olmayan projelerde yapılacak
her türlü değişikliği içeren projeler”. Ek-1 listesinde bulunan lastik üretim tesisleri
için bir eşik değer yok. Demek ki burada konu ettiğimiz değişiklik “olağanüstü”
bir durum ve ÇED gerekip gerekmediği hususunda yetki Bakanlıkta. Ve başka bir