324 / 437
TBB Dergisi 2016 (127)
Muhammed Sabır FIRAT
323
1831’den sonra bütçe ödeneklerinin bölümler itibariyle onaylanması il-
kesi getirilmiştir.
16
Türkiye’de ilk kez Tanzimat döneminde dilimize giren bütçe ke-
limesi daha önce “Muvazene-i Umumiye Lahiyyası” veya “Muvazene
Defteri” adıyla kullanılmış ve Cumhuriyet döneminde ilk defa Teşki-
latı Esasiye Kanunu’nda 1924 Anayasası’nda bütçe terimine yer veril-
miştir.
17
Türkiye’de bütçe hakkı ilk defa Osmanlı İmparatorluğu dönemin-
de 1876 tarihli Anayasa ile kabul edilmiş olmakla birlikte bu hükümler
hayata geçirilememiştir. Bütçe, devlet hayatına 1908 yılında II. Meşru-
tiyetle girmiştir.
18
1924 Anayasası’nda Meclis’e giderleri belirleme, gelir ve malların
kullanılmasına izin verme gibi haklar verilerek bütçe hakkının geliş-
mesi sağlanmıştır.
1927 yılında kabul edilen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanu-
nu ile ilk defa bütçe kavramı tanımlanmış, bütçenin hazırlanması ve
uygulanmasına ilişkin hükümler düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler-
den sonra 1961 ve 1982 Anayasa’larında da mali hükümlere yer ve-
rilmiş ve bütçeye ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler
içinde ilk defa 1961 Anayasası’nda bütçe kelimesi tam anlamıyla bütçe
hakkına yer verilmiştir.
19
1982 Anayasası’nda ise bütçeyle ilgili hükümlerin, ilkelerin ve par-
lamentoya verdiği sorumlulukların çok fazla değişiklik göstermeden
kabul edildiği görülmektedir.
Bütçe ve bütçe hakkının gelişimi Türkiye’de diğer ülkelerden geç
olmakla birlikte tamamlandığı görülür.
16
Ataç - Falay - Batırel - Coşkun - Moğol, age., s.19.
17
Aydın Eğilmez, Üniversitelerde Performans Esaslı Bütçeleme, Mali Hizmetler Uz-
manlığı Araştırma Raporu, İzmir, 2012, s.3.
18
Ahmet Cemkut Badem, Türk Bütçe Sistemi İçinde Belediye Muhasebesi ve Bir Uy-
gulama, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003,
s.11.
19
Kurnaz, age., s.33.